تسلسل چیست؟
تسلسل در لغت به معنای آن است که اموری به دنبال هم زنجیروار واقع شوند، خواه حلقه‌های این زنجیر متناهی باشد یا نامتناهی، و خواه میان آنها رابطه علت و معلولی برقرار باشد، یا نباشد. در اصطلاحِ منطق، تسلسل چیست
در اصطلاح عبارت است از ترتّب و توقف و وابستگی یک شیئ موجود بر شیئ دیگری که همراه با او بالفعل موجود می باشد، و ترتّب آن موجود دوم بر شیئ سومی که همراه با او بالفعل موجود می‌باشد و ترتّب آن موجود سوم بر موجود چهارم و به همین نحو تا بی‌نهایت؛ خواه این سلسله به همین ترتیب در هر دو طرف، یعنی هم در ناحیه علل و هم در ناحیه معلول‌ها، تا بی‌نهایت ادامه یابد، یا فقط در یک طرف تا بی نهایت ادامه یابد.
انواع تسلسل
تسلسل سه صورت دارد:
- تسلسل هم در ناحیه علل و هم در ناحیه معلول ها. در چنین سلسله‌ای، نه علت آغازین، یعنی علتی که خودش معلول چیزی نباشد، وجود دارد و نه معلول پایانی، یعنی معلولی که خودش آغاز علت برای چیزی نباشد، بلکه هر علتی، خودش معلول علت دیگری است، و هر دیگری خودش علت معلول دیگری است. چنین سلسله ای از هر دو سو تا بی نهایت ادامه می یابد و آغاز و پایانی برای آن نیست.
- تسلسل در ناحیه علل و نه در ناحیه معلول ها. این در جایی است که سلسله، نقطه پایانی داشته باشد، اما نقطه آغازین نداشته باشد. یعنی معلولی که خودش علت چیزی نباشد، و فقط معلول غیر باشد، در آن یافت می‌شود. اما علتی که خودش معلول علت دیگری نباشد، در آن وجود ندارد. در چنین سلسله‌ای، هر علتی، معلول علتی دیگری است؛ اما چنین نیست که هر معلولی، علت معلول دیگری باشد.
- تسلسل در ناحیه معلول ها، و نه در ناحیه علل. در جایی است که سلسله مفروض، نقطه آغازین داشته باشد، اما نقطه پایانی نداشته باشد. چنین سلسله‌ای از علل اولی و علت نخستین آغاز می‌شود، ولی هرگز به معلول نهایی نمی‌رسد.
ویژگی ها (شروط) تسلسل چیست ؟
تسلسل مصطلح، که محال و ممتنع می باشد ، دارای سه ویژگی اساسی است، که از آن به شروط به تسلسل تعبیر می شود و اگر زنجیره ای از حوادث، یکی از ویژگیها را فاقد باشد، تسلسل در آن زنجیره محال نبود و ادله امتناع تسلسل شامل آن نخواهد شد. این شروط عبارتند از:
- باید اجزای سلسله بالفعل موجود باشند. با توجه به این شرط، در سلسله اعداد – اگر چه نامحدود است و پس از هر عدد ، عدد دیگری می توان در نظر گرفت و هرگز به آخرین عدد و بزرگترین نمی توان دست یافت- تسلسل مصطلح تحقق ندارد؛ زیرا همه اجزای این سلسله بالفعل موجود نیستند و آنچه از آن بالفعل موجود است ، همیشه محدود و متناهی است.
- باید اجزای سلسله با هم موجود باشند. در نتیجه سلسله اجزای زمان و نیز حوادث زمانی، اگر چه نامحدود و غیر متناهی باشند، تسلسل مصطلح را تشکیل نمی دهند؛ زیرا اجزای آن به تدریج تحقق می یابند و وجود برخی از اجزای آن همراه با عدم برخی دیگر می باشد.
- باید میان اجزای سلسله ترتّب باشد. بنابراین، مجموعه ای از پدیده های نامحدود که ترتّب و وابستگی به یکدیگر ندارند، تسلسل مصطلح را تشکیل نمی دهند. مقصود از ترتّب اجزای سلسله، توقف و وابستگی برخی از آنها به برخی دیگر می باشد و وجودی که وجود دیگر بر آن توقف دارد، علت نامیده می شود و آن دیگری معلول خوانده می شود.
چرا تسلسل محال است؟
ما در یک مقاله جداگانه به چرایی محال بودن تسلسل به صورت مفصل توضیح داده ایم که می توانید از آن استفاده کنید.
