© تمام حقوق این سایت متعلق به فیلسوف‌یار می باشد.
ابن ربن طبری یا علی بن سهل ربن طبری؛ پزشک و عالم برجسته در قرن سوم هجری در دوران خلافت عباسیان می‌زیست. او یکی از ارکان طب اسلامی است
فهرست مطالب
ابوالحسن علی بن سهل ربن طبری، مشهور به ابن ربن طبری از برجسته‌ترین دانشمندان ایرانی در قرن سوم هجری قمری بود. او در زمینه‌های مختلف از جمله طب، ریاضیات، نجوم، فلسفه و ادبیات تبحر داشت و به عنوان یکی از ارکان چهارگانه طب اسلامی شناخته می‌شود که نقش مهمی در ترقی و توسعه علوم اسلامی و پزشکی ایفا کرده است.
تاریخ دقیق تولد ابن ربن مشخص نیست، اما حدود سال ۸۰۸ میلادی در شهر آمل یا ساری در طبرستان (مازندران امروزی) به دنیا آمد. خانواده او در علم شهرت داشت و او نیز در کودکی علوم ابتدایی را فرا گرفت. در جوانی، با علمای منطقه در زمینه منطق، حکمت، فقه و طب آشنا شد و به سرعت به عنوان یک عالم با دقت و قدرت فکر برجسته شد. خاندان او از معتمدان و درباریان پادشاهان طبرستان بودند و پدرش، سهل بن ربن، نیز به عنوان پزشک در دربار مشغول به کار بود.
ابن ربن تحصیلات خود را در علوم دینی و ادبی نزد پدرش و دیگر بزرگان طبرستان آغاز کرد. سپس برای ادامه تحصیل به بغداد، پایتخت عباسیان، سفر کرد و در آنجا به مطالعه علوم مختلف از جمله طب، ریاضیات، نجوم و فلسفه پرداخت. او از شاگردان برجسته یحیی بن ماسویه، پزشک مشهور، بود و در بیمارستان بغداد به طبابت مشغول شد. ابن ربن همچنین به عنوان منجم در دربار عباسیان فعالیت می‌کرد و به پیش‌بینی وقایع نجومی می‌پرداخت. ابتدا به خدمت مازیار ابن قارن پیوست و در این دوران، مصاحبت با او غنیمتی برای ابن ربن بود. پس از کشته شدن مازیار، او به علت فتنه‌ای در طبرستان به ری گریخت و در آنجا با ابوبکر محمد ابن زکریای رازی به خدمت پرداخت. از اطلاعات پزشکی این مرد دانا بهره‌مند شد و سپس به خدمت المعتصم بالله عباسی رسید.
در مورد دین و مذهب ابن ربن اختلاف نظر وجود دارد. برخی منابع او را مسلمان و برخی دیگر مسیحی یا یهودی دانسته‌اند. خود ابن ربن در کتاب فردوس الحکمه دین سابق خود را مسیحیت معرفی می‌کند. رضا انزابی‌نژاد معتقد است که چون ربن و راب از القاب یهودیان هستند، همین موضوع تاریخ‌نگاران را به اشتباه انداخته و باعث شده آنها ابن ربن را یهودی گزارش کنند. در واقع ابن ربن به عنوان یک مسیحی سریانی شرقی به دنیا آمده بود.
ابن ربن، به دلیل دانش و فضیلت‌هایش، در دوران المعتصم بالله اسلام آورد و به سرعت در جمع ندیمان او جای گرفت. در زمان المتوکل بالله جزو ندیمان خلیفه شد و در حوزه حکمت و طب به شهرت دست یافت. به‌عنوان ندیم المعتصم، در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و اجتماعی نقش داشت و سیاست‌هایی که به توسعه و رفاه مردم انجامید، به وسیله ابن ربن همراهی می‌شد.
ابن ربن تألیفات متعددی در زمینه‌های مختلف دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فردوس الحکمه اولین دائره‌المعارف پزشکی است که در هفت بخش نوشته شده و همهٔ شاخه‌های علوم پزشکی را در بر می‌گیرد. این اثر فقط در قرن بیستم منتشر شد. پیش از این انتشار، تنها پنج نسخه خطی از آن در کتابخانه‌های سراسر جهان پراکنده بود. دکتر محمد زبیر صدیقی نسخه‌های خطی را با هم مقایسه و ویرایش کرد.
او در مقدمه‌اش اطلاعات بسیار مفیدی دربارهٔ کتاب و نویسنده ارائه داده است و در هر جایی که لازم بوده، برای تسهیل انتشار این اثر با استانداردهای نشر مدرن، یادداشت‌های توضیحی نوشته است. بعدها این اثر منحصر به فرد با همکاری مؤسسات انگلیسی و آلمانی منتشر شد. در ادامه جزئیات هر هفت بخش آن آمده است:
بخش اول: کلیات طب: این بخش به دیدگاه‌های آن زمان دربارهٔ علم پزشکی می‌پردازد. در آن دوران، این اصول مبنای علوم پزشکی را تشکیل می‌دادند.
بخش دوم: تشریح اعضای بدن انسان، قوانین حفظ سلامتی و شرح جامع برخی بیماری‌های عضلانی
بخش سوم: توصیف رژیم غذایی مناسب در شرایط سلامتی و بیماری
بخش چهارم: همهٔ بیماری‌ها از سر تا پا: این بخش از اهمیت ویژه‌ای در کل کتاب برخوردار است و شامل دوازده مقاله می‌شود:
بخش پنجم: توصیف طعم، مزه و رنگ
بخش ششم: داروها و سموم
بخش هفتم: به موضوعات متنوعی می‌پردازد. دربارهٔ اقلیم و ستاره‌شناسی بحث می‌کند. همچنین به طب هندی نیز اشاره‌ای مختصر دارد.
ابن ربن طبری در کنار محمد بن زکریای رازی، علی بن عباس اهوازی و حسین بن عبداله بن سینا، یکی از ارکان چهارگانه طب اسلامی شناخته می‌شود. تأثیر ابن ربن طبری بر علم و دانش در جهان اسلام بسیار گسترده بود. تألیفات او در زمینه‌های مختلف علمی، منابع ارزشمندی برای دانشمندان نسل‌های بعد بود. فردوس الحکمه او به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع طب اسلامی شناخته می‌شود و تا به امروز مورد مطالعه و مراجعهٔ دانشمندان و پزشکان قرار می‌گیرد.
ابن ربن طبری نقش مهمی در انتقال دانش از یونان و روم به جهان اسلام داشت. او آثار علمی متعددی از یونانی و سریانی به عربی ترجمه کرد و به ترویج علم و دانش در میان مسلمانان کمک کرد. علاوه بر موارد ذکر شده، ابن ربن طبری در زمینه‌های دیگری نیز فعالیت داشت، از جمله:
فلسفه: ابن ربن طبری به فلسفه علاقه‌مند بود و آثاری در این زمینه دارد.
ریاضیات: ابن ربن طبری در ریاضیات نیز تبحّر داشت و تألیفاتی در این زمینه دارد.
نجوم: ابن ربن طبری به نجوم نیز علاقه‌مند بود و به عنوان منجم در دربار عباسیان فعالیت می‌کرد.
ابن ربن تا سال ۳۱۰ هجری درگذشت. او به عنوان یکی از بزرگترین علما و پزشکان زمان خود شناخته می‌شود و آثار او در حوزه‌های مختلف علمی به عنوان گنجینه‌های ارزشمند باقی مانده‌اند.
تاریخ طبرستان، ابن اسفندیار
دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد سوم، ابن ربن، رضا انزابی‌نژاد
فردوس الحکمه، ابن ربن طبری
الدین و الدوله، ابن ربن طبری
تاریخ فلاسفه ایران، صدیق صفی‌زاده
تاریخ علم در ایران، تألیف ذبیح‌الله صفا
© تمام حقوق این سایت متعلق به فیلسوف‌یار می باشد.
نظرات