احمد ابن محمد سرخسی که به ابن الفرائقی معروف است در سال ۲۲۱ هجری در سرخس از توابع مشهد متولد شد و در کودکی علوم مقدماتی را آموخت و در جوانی به بغداد رفت و در خدمت یعقوب ابن اسحاق کندی به فراگرفتن منطق و حکمت پرداخت و پس از مدتی از او اجازه گرفت و سپس معلم معتضد خلیفه عباسی (۲۷۹-۲۸۹ هجری) شد و معتضد چون به خلافت رسید او را به منادمت خود برگزید و مختص خویش کرد و اسرار خود را با وی در میان می نهاد و در امور ملک با وی مشاوره می کرد ولی طولی نکشید که بنا به دستور خلیفه به سال ۲۸۶ هجری کشته شد.
ابن الندیم در کتاب الفهرست گوید: احمد ابن محمد ابن مروان حکیم السرخسی از شاگردان ابویوسف یعقوب ابن اسحاق کندی است و او در علوم بسیاری از قدماء و عرب متن بود، در اول معلمی خلیفه معتضد داشت و سپس ندیم و صاحب سر او گشت و در آخر برای افشای رازی به امر معتضد محبوس و بعد مقتول شد و از او کتاب های زیادی جای مانده است.
احمد سرخسی در کتب تاریخنگاران
یاقوت حموی در معجم الأدباء گوید: ابوالعباس احمدابن محمد ابن مروان ابن الطیب السرخسی که به ابن الفرائقی معروف است یکی از فیلسوفان ایرانی است که در سده سوم هجری زندگی می کرده اند و او از چهره های درخشان حکمت و از بهترین شاگردان کندی، فیلسوف نامدار عرب است که در علوم مختلف از فلسفه و ریاضیات و نجوم و طب و موسیقی و منطق و کیمیا و جغرافیا و تاریخ و حدیث و شریعت دارای فرهنگ و آگاهی ژرف بوده است.
ابن القفطی هم در کتاب اخبار الحکماء از او چنین یاد می کند: ابن احمد از سرسپردگان فلسفه بود و در بسیاری از علوم قدماء تفنن داشت، خداوند قریحه یی نیکو بود و اطلاع او از علوم کامل بود، چیره زبان بود و تصنیفات ملیح داشت و در موسیقی تألیفات نیکو ساخت و در اختصار کتاب های منطقی مهارتی به سزا داشت.
ابن ابی اصیبعه در کتاب عیون الأنباء گوید: سرخسی در آغاز کار معلم معتضد شانزدهمین خلیفه عباسی بود و سپس ندیم او شد و از خاصان او گشت و محرم راز او قرار گرفت تا بجایی که در امور مملکت با او مشورت می کرد ولی این طولی نکشید و کار به قتل سرخسی منتهی شده و او در علم نحو و شعر یگانه بود ولی دانش او بیشتر از عقلش بود.
کتابهای احمد سرخسی
احمد سرخسی دارای کتاب های فراوانی است از جمله:
- کتاب مختصر بار میناس
- کتاب مختصر قاطیغوریاس
- کتاب انالوطیغا الاولی
- کتاب مختصر انالوطیقا الثانی
- کتاب الاعشاش
- صناعه الحسبه الکبیر
- کتاب عش الصناعات
- الحسبه الصغیر
- کتاب نزهه النفوس
- کتاب المدخل الى ضاعه النجوم
- کتاب الموسیقى الکبیر
- کتاب المسالک و الممالک
- کتاب المدخل إلى صناعه الطب
- کتاب المسائل
- کتاب فضائل بغداد و اخبارها
- کتاب الطبیخ
- کتاب زاد المسافر و خدمه الملوک
- کتاب المدخل الى علم الموسیقی
- کتاب آداب الملوک
- کتاب الجلساء و المجالسه
- کتاب السیاسه
- کتاب منفعه الجبال
- کتاب وصف مذهب الصابئین
- کتاب حساب و جبر و مقابله
- کتاب فی بردایام العجوز
- کتاب فی کون الضباب
- کتاب فی الفأل
- کتاب فی شطرنج العالیه
احمد سرخسی کتاب «اللهو و الملاهی ونزهه المفکر الساهی فی الغناء و المغنین و المنادمه و المجالسه و انواع الاخبار و الملاح» را برای خلیفه نوشت و در آن کتاب گوید که من آنرا در شصت و یک سالگی از عمر خویش نوشتم.
نظرات