شرح قاعده بسیط الحقیقه
قاعده بسیط الحقیقه یعنی چیزی که در حقیقت، بسیط و کامل بالذات است و هیچ قیدی ندارد، همه چیز است و وحدت محض است. آنچه مطالعه میکنید خلاصهای از شرح این قاعده است که در کتاب قواعد کلی فلسفه در فلسفه اسلامی نوشته دکتر دینانی به چاپ رسیده است
متحرک به محرک نیازمند است
قاعده هر متحرک به محرک نیازمند است نیازمند بودن هر موجود متحرک به یک محرک را اثبات می کند. که بدون هیچگونه تردید باید آن را به ارسطو، منسوب نمود.
ادراک شده، بر صورت ادراکی مقدم است
به مقتضای قاعده شیء ادراک شده همواره بر صورت ادراکی مقدم است، نفس ناطقه را مبدأ اشیاء قابل ادراک دانستهاند
هر شیء مدرک با آنچه ادراک می کند، شباهت دارد
الشیء إنّما یدرک ما هو شبیهه/ شیخ الرئیس ابوعلی سینا این قاعده را به فیلسوف قدیم یونان انباذقلس که یکی از فلاسفه معروف است، نسبت داده است. هر شیء مدرک با آنچه ادراک می کند، شباهت دارد
شیء بدون تشخص یافتن هرگز موجود نمیشود
قاعده «شیء بدون تشخص یافتن هرگز موجود نمیشود» (به عربی: الشیئ مالم یتشخّص لم یوجَد) بین حکماء معروف است و در برخی مسائل به آن استناد نمودهاند
هر قوهای امکان وصول به مرتبه اعلی را دارد
هر قوهای امکان وصول به مرتبه اعلی را دارد «لکلِّ سافِل قُوّة إمکانِ الوصولِ إلی ماهُوَ أعلی مِنه» یعنی هر موجودی در تعقیب امری بالاتر است
سعادت هر نیرو رسیدن به اقتضای ذات است
سعادت هر نیرو رسیدن به اقتضای ذات است به عربی: «سعاده کلّ قوه بنیل ماهو مقتضی ذاتها من غیرعائق» این قاعده را ملاصدرا در باب سعادت نفس ناطقه مطرح کرده است
تسلسل محال است
در این مقاله به بررسی برهان های مختلف اندیشمندان مسلمان مانند: ابن سینا، سهروردی، دبیران کاتبی، قاضی عضدالدین ایجی و ابونصر فارابی در اثبات قاعده «تسلسل محال است» می پردازیم.
ترجیح بلامرجح محال است
قاعده ترجیح بلامرجح محال است به عربی: «التّرجیح مِن غَیر مرجّح مَحالٌ» در بسیاری از مباحث فلسفی مورد استناد قرار میگیرد.
قاعده امکان اخس
نور وجود از مبدأ جود به مرحله هیولا ، که انفصال محض است، نمی رسد مگر به طریق مرور و عبور از جمیع مراحل متوسط وجود که آن را قوس نزولی می خوانند. چنان که وجود در مراحل استکمال، از مقام هیولا به مقام قرب واجب الوجود نمی رسد مگر به طریق مرور و عبور از جمیع مراحل متوسطه وجود که آن را قوس صعودی می خوانند. پس از ذکر این مقدمه، گفته می شود چنان که بسیاری از موجودات متوسط در قوس نزول به وسیله قاعده امکان اشرف اثبات می شوند؛ بسیاری از موجودات متوسط در قوس صعود نیز به وسیله قاعده امکان اخس اثبات می شوند.
قاعده امکان اشرف
قاعده امکان اشرف عبارتست از اینکه در تمام مراحل وجود لازم است ممکن اشرف، بر ممکن اخس مقدم باشد. به عبارت دیگر هرگاه ممکن اخس موجود شود، ناچار باید پیش از آن ممکن اشرفی موجود شده باشد.
آنچه آغاز ندارد نپذیرد انجام
صدرالمتألهین نیز قاعده «آنچه آغاز ندارد نپذیرد انجام» را معتبر دانسته و در برخی موارد به آن استناد نموده است؛ اول و آخر همواره نسبت به یکدیگر متضایف اند