راحت طلبی فکری

این مساله که معرفت را باید برای خود معرفت باید جستجو کرد یا برای رفع نیازهای زندگی در حوزه عمل، از جمله مسائلی است که همواره مورد بحث و گفتگو بوده است. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که فلاسفه یونان در آغاز، معرفت را برای خود معرفت جستجو می‌کردند و مسائل فلسفی را با تحقیق آزاد علمی و خالی از هر گونه غرض ورزی و تعصب دنبال می‌کردند. منظور از فلسفه یا حکمت، معرفت به اشیاء و امور بوده به گونه‌ای که از ادراک سطحی و عادی مردم راحت طلب فراتر می‌رفت. فیلسوف درصدد فهمیدن ماهیت و حقیقت زندگی و جهان و ساختمان عالم و موقعیت انسان در جهان و مقصد هستی و بالاخره رابطه انسان با خدا بود. واضح است که تحصیل معرفت به کیفیت مزبور بسیار کلی و جامع خواهد بود. به همین جهت است که می‌توان گفت هنوز هم فلسفه، مجموعه‌ای از پاسخ‌ها به کلی‌ترین و در عین حال مشکل‌ترین پرسش‌های انسانی است.

فلسفه به تأسیس معرفتی می‌پردازد که با مداقّه کامل و انتقاد صحیح حاصل شده باشد

برخلاف آنچه ذکر شد کسانی فلسفه را مورد انتقاد شدید قرار داده معتقدند تفلسف کوششی بیهوده و کاری بی حاصل است. در نظر این اشخاص فلسفه پس از قرن‌های متمادی که به قیل و قال پرداخته هنوز نتوانسته است مجموعه‌ای از تعلیمات و دستگاهی از آراء یا فهرستی از حقایق بیان کند که جملگی در آن توافق داشته باشند. این طرز تفکر در باب فلسفه خطا بوده و از نوعی راحت طلبی و تن آسانی نشأت می‌گیرد. فلسفه به تأسیس معرفتی می‌پردازد که با مداقّه کامل و انتقاد صحیح حاصل شده باشد

آگاهی از کشفیات علمی و بررسی مسائل هستی به گونه‌ای که در آن ارتباط منطقی موجود باشد، از وظایف فیلسوف است. به همین جهت فلسفه بر خلاف هر یک از علوم می‌کوشد تا از لحاظ غرض، کلّی و جامع باقی بماند. پرسش‌هایی که در فلسفه مطرح می‌شود مستلزم آن است که فیلسوف به جهان همچون یک کل بنگرد. به عبارت دیگر می‌توان گفت فیلسوف علاوه بر مشاهده تک تک درختان، جنگل را نیز مطالعه می‌کند. تردیدی نمی‌توان داشت که بررسی و مطالعه در هستی و جهان به این سبک و اسلوب کار آسانی نبوده، علاوه بر دقت و تأمل فراوان، کوشش بسیار و بردباری طاقت فرسایی طلب می‌کند. اشخاص آسان طلب اهل تأمل نبوده و از تفکر جدی و طولانی می‌گریزند.

اشخاص دوست دارند هر چه سریع‌تر به یک نتیجه عملی دست یابند و هنگامی که به این نتیجه دست نمی‌یابند از اندیشیدن و تحقیق خسته و سرخورده شده و طریق مخالفت می‌پویند

در باب مردم راحت طلب که از اندیشیدن دقیق و جدی بیزاری می‌جویند مثالی ذکر شده که به روشنی، روحیه آنان را آشکار می‌سازد. گفته‌اند: «مردی مست کلیدش را در جلوی در خانه گم کرده بود، ولی حدود ده متر دورتر زیر چراغ برق به دنبال آن می‌گشت» این عمل فقط به این دلیل انجام می‌گرفت که آنجا روشن‌تر بود. در بررسی‌های فکری و فلسفی یکی از علائم تن آسایی این است که اشخاص دوست دارند هر چه سریع‌تر به یک نتیجه عملی دست یابند و هنگامی که به این نتیجه دست نمی‌یابند از اندیشیدن و تحقیق خسته و سرخورده شده و طریق مخالفت می‌پویند. کسانی که بیشتر به نتایج عملی اندیشه‌ها دل بسته‌اند از این نکته غافلند که ارضای روح آدمی در مقام نظر، کار چندان آسانی نیست.