بلبلی برگ گلی خوش رنگ در منقار داشت

مشخصات فایل برنامه معرفت پنجم فروردین ۱۳۹۵

موضوع برنامه: شرح بیت «بلبلی برگ گلی خوش رنگ در منقار داشت»

عنوان فصل: شرح غزلیات حافظ

مدت زمان برنامه: ۴۵ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۰۷ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۸ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

بلبلی برگ گلی خوش رنگ در منقار داشت      و اندر آن برگ و نوا خوش ناله‌های زار داشت

گفتمش در عین وصل این ناله و فریاد چیست     گفت ما را جلوه معشوق در این کار داشت

یار اگر ننشست با ما نیست جای اعتراض         پادشاهی کامران بود از گدایی عار داشت

برای اهل دل و ارباب معرفت کهنگی مطرح نیست و همیشه جهان نو است. کسی که معصیت می کند یعنی کسی که از حقیقت غافل می شود، کهنه می شود. چه طور می شود که بلبل با گل خوش رنگ، چرا ناله‌های زار می کند. ای بلبل اگر وصل هستی و به گل رسیدی چرا ناله‌های زار داری؟ (بلبلی برگ گلی خوش رنگ در منقار داشت و اندر آن برگ و نوا خوش ناله‌های زار داشت) جوابی که بلبل می دهد بسیار عمیق و پرمغز است. فراق و حال زار در عین وصل به معشوق چگونه معنی پیدا می کند؟ بلبل می گوید: «ما را جلوه معشوق در این کار داشت» شاید صدها کتاب لازم باشد که درباره این مصرع نوشته شود. جلوه معشوق که ناله ندارد و هنگامی که معشوق جلوه می نماید، باز هم شادی است؛ چرا جلوه معشوق، بلبل را به زاری واداشت؟ جلوه، یکسان نیست و خداوند تبارک و تعالی که معشوق حقیقی است، دو جلوه یکسان نداشته است.

بلبل می گوید که هر جلوه ای که می آید، زاری می کنم تا جلوه بعدی برسد. بلبل مرتب در انتظار است که جلوه ها برسد. اینجا در واقع بلبل از زبان انسان سخن می گوید و حضرت حافظ، سخن خود را از زبان بلبل بیان می کند. چرا جلوه های غیرمتناهی زاری دارد؟ انسان به حسب ذات، قانع نیست و همیشه فزون خواه است. چون انسان فزون خواه است، باید حرکت کند و نمی تواند بنشیند. سوال مهمتر همین جا مطرح می شود که انسان به کجا می تواند برسد که عطش فزون خواهی او فرونشسته باشد؟ زاری انسان یعنی همین بی قراری برای رفع عطش فزون خواهی.