معمای زمان و حدوث جهان

اطلاعات کتاب‌شناختی «معمای زمان و حدوث جهان»

کتاب «معمای زمان و حدوث جهان» تازه‌ترین اثر فیلسوف معاصر «دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی» در سال ۱۳۹۳ است.

این کتاب نشان دهنده دغدغه‌هایی است که راقم سطور از دیر بار نسبت به هویت زمان در ذهن داشته است. آن دغدغه‌ها اکنون در این اوراق انعکاس پیدا کرده است بنابراین از پیش روشن است که نویسنده ادعا ندارد از عهده حل این مسئله بغرنج برآمده است.

زمان چیزی است که می‌توان آن را نخستین خشت تفکر فلسفی به شمار آورد رابطه زمان با دین و مذهب نیز به هیچ وجه کمتر از رابطه آن با فلسفه نیست. زمان چیزی است که همه امور زمانمند را به یکدیگر مرتبط می سازد. و البته هر آنچه در این جهان تحقق می پذیرد زمانمند شناخته می شود. زمانمند بودن هر آنچه در این جهان تحقق موجود است جز حادث بودن آنها معنی دیگری ندارد به این ترتیب طرح مسئله زمان، مستلزم طرح حادث بودن جهان نیز هست.

حادث بودن جهان در همه ادیان آسمانی مسلم شناخته می شود و علمای مذاهب نیز تا آنجا که می توانند در جهت اثبات این مسئله کوشش و تلاش می کنند. سرنوشت اثبات حادث بودن جهان به هویت و حقیقت زمان بستگی دارد و هویت زمان بیش از اندازه بغرنج و پیچیده است. فهم و درک عادی و معمولی زمان برای بسیاری از مردم، بسیار ساده و آسان است و کمتر کسی در ادراک معنی زمان با مشکل روبرو می گردد. ثانیه ها و دقیقه ها و ساعت ها و همچنین هفته و ماه‌ها و سالها به آسانی قابل اندازه‌گیری بوده و از این طریق، گذشته تاریخ معلوم می‌شود و به نوعی آینده نیز در برخی موارد قابل پیش‌بینی خواهد بود ولی کسی که از ماهیت زمان می‌پرسد و برای کشف حقیقت آن به جستجو می‌پردازد در ورطه حیرت فرو می‌رود و با انبوهی از پیچیدگی‌ها روبرو می‌گردد.

فهرست کتاب معمای زمان و حدوث جهان

• مقدمه
• بودن در زمان و بودن با زمان
• حرکت و زمان یا زمان و حرکت
• در ماهیت متصل و در وجود منفصل است
• رشته‌ای باریک که پیوسته بر لب تیغ تیز کشیده می‌شود
• مقدار حرکت یا مقدار متحرک؟
• تقدم، تأخر، معیت
• حادث بودن عالم مستلزم حادث بودن امکان نیست
• نقش مشکل زمان در مسئله اراده
• ابطال حادث بودن زمانی عالم به واسطه زمان
• اوج اندیشه اشعری در سخن غیلانی
• در اینجا معتزلی نیز مانند اشعری می‌اندیشد
• متکلمان از زمان موهوم سخن می‌گویند
• آیا اگر گذشته بدون آغاز باشد شمار اشخاص در گذشته غیرمتناهی است؟
• زمان در اندیشه اشاعره چه جایگاهی برای تاریخ باقی می‌گذارد؟
• اتصال زمان اصل است یا اتصال جسم؟
• آنِ سیال یا نفس اتصال؟
• مقوله متی در مورد زمان مطرح نیست
• زمان و زمین
• زمان، حرکت، هیولی
• چیزی که اجزاء آن بالفعل و همزمان جمع نمی‌شود آغاز و پایان ندارد
• موضع بحث برانگیز ابوالعلا معرّی در مورد زمان
• هرموجودی که قابل تقسیم است، اقسام آن نیز موجود شناخته می‌شوند
• زمان، اندازه حرکت جوهری است
• نسبت زمان به حرکت مانند نسبت جسم تعلیمی به جسم طبیعی است
• حرکت جز تجدد متجدد چیز دیگری نیست