ارج نامه سالک فکرت

اطلاعات کتاب‌شناختی «ارج نامه سالک فکرت»

تجلیل از خردمندان و دانشمندان، تجلیل از خرد و دانش است و این امری است که در فرهنگ و سنت ما همواره بدان سفارش شده‌ایم. موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در طول سالیان فعالیت خود، پاسداشت بزرگان خرد و اندیشه را در زمره وظایف مهم خود قرار داده است. ارج نامه حاضر که عنوان «سالک فکرت» را بر پیشانی خود دارد به نام دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، از چهره های نام آشنا در قلمرو حکمت و خردورزی در سرزمین ما برپا شده و به اهتمام دوستان، پژوهشگران، همکاران و علاقه مندان ایشان به مناسبت هشتادمین سالگرد عمر گرانبهای دکتر دینانی تقدیم حضور ایشان می گردد.

«سالک فکرت» تعبیری است از فرید الدین عطار، شاعر و حکیم بزرگ سرزمین مان، که دکتر دینانی در آثار خود از آن بارها سخن گفته و گویا وصف حال خود را نیز با آن تعبیر، بیان کرده است. البته یادشدنی است که عطار «سالک فکرت» را به دو نوع قلبی و عقلی تقسیم میکند و از این دو آنچه مقبول نظر وی است همان سالک فکرت قلبی است. تحلیل آثار و آراء این حکیم معاصر در این مجال اندک نمی گنجد اما آنچه می توان به اختصار گفت این است که اندیشیدن اندیشه یا بازخوانی اندیشه های اندیشمندان برجسته در جهان اسلام در نوشتار و گفتار دکتر دینانی تبلور ویژه دارد و کوشش اصلی ایشان توجه به اندیشه های فلسفی در مواجهه با دیگر جریان های مهم فکری در جهان اسلام و تحلیل پیامدهای پذیرش این آراء است. در این میان توجه ویژه به برخی اندیشمندان نظیر ابونصر فارابی، ابوالحسن عامری، ابن سینا، ابوحامد غزالی، ابن رشد، شهاب الدین سهروردی، فخرالدین رازی، نصیرالدین طوسی، جلال الدین دوانی و نیز توجه به برخی مسائل اساسی نظیر وجود رابط و مستقل، قواعد کلی فلسفی، اسماء و صفات الهی، معاد، دین و فلسفه، در زمره دغدغه های اصلی تفکر دکتر دینانی به شمار می آید.

کوشش برای رهیافت تاریخی در بازخوانی اندیشه ها ویژگی دیگری است که در سه گانه ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام و سه گانه دفتر عقل، آیت عشق بروز یافته و توجه به بزرگان منطق، کلام معتزلی و اشعری و جریان های مهم فکری نظیر جماعت اخوان الصفا، اسماعیلیه، اخباریه، اخبارگرایان و نیز مفاخر ادب فارسی و اهل سلوک و معرفت نظیر فردوسی طوسی، سنایی غزنوی، خیام نیشابوری، عطار نیشابوری، احمد غزالی، عین القضات همدانی، نجم الدین کبری، نجم الدین رازی، جلال الدین مولوی، حافظ شیرازی، ابن سبعین اندلسی، روزبهان بقلی شیرازی؛ و همچنین اندیشمندان یهودی در جهان اسلام نظیر ابوالبرکات بغدادی، ابن میمون قرطبی و ابن کمونه بغدادی در زمره مباحثی است که از نظر دکتر دینانی دارای اهمیت برای بررسی بوده است.

مقایسه آراء و اندیشمندان مسلمان با آراء اندیشمندان مغرب زمین در زمره یکی دیگر از ویژگی های آثار دکتر دینانی است که می توان از آنها به عنوان برخی مسائل برجسته در «فلسفه تطبیقی» یاد کرد. برای نمونه می توان به برخی از این مسائل که دکتر دینانی در آثار خود بدانها پرداخته است اشاره کرد: حیث التفاتی از منظر ابن سینا و هوسرل، همبستگی زمان و وجود از منظر ابوالبرکات بغدادی و مارتین هایدگر، موضع ذکریای رازی و دکارت در باب جهانی بودن عقل، مساله تضاد از منظر سهروردی و هگل، نگرش ابن رشد و کانت در باب عقل، تصور و تصدیق در منظر حکامی مسلمان و فیلسوفان تحلیل معاصر، رأی حکمای مسلمان در باب مساوقت آگاهی با هستی و رأی فلاسفه پدیده شناس درباره شهود مستقیم ماهیات.

کوشش برای بازسازی آنچه از آموزه‌های حکمای ایران باستان در آثار اندیشمندان مسلمان برجای مانده است، یکی دیگر از ویژگی های برجسته در آثار دکتر دینانی است و برای نمونه می توان مسائلی نظیر خرد جاویدان، خمیره ازلی، پیوند آفرینش و محبت، نور و ظلمت، فرشته و شیطان را خاطر نشان کرد. از همین رو است که نگاه فراگیر دکتر دینانی به سنت عقلانی در جهان اسلام، سبب شده است، تا نوشتارهای تقدیمی دوستان، شاگردان و علاقه مندان ایشان در این مجموعه هر یک به گونه ای به دغدغه های یاد شده اشارت داشته باشند. در پایان بایسته است که سپاس ویژه خود را به همه این بزرگواران ارجمند که نوشته های ارزشمند خود را در اختیار ما قرار دادند، ابراز کنم.

فهرست مقالات ارج نامه سالک فکرت

• گفتگوی فلسفی با دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
• همت و نقش خیال (سید محمد خامنه ای)
• انحصار جهت قضایا در ضرورت و امکان (احمد احمدی)
• تقابل معتزلی –اشعری صورت مثالی تقابل ها در تاریخ فلسفه (رضا داوری اردکانی)
• عشق در غزلیات سعدی (غلامرضا اعوانی)
• چه می شود که به خواب می رویم؟ «نگاهی به خواب از منظر معرفت» (غلامعلی حداد عادل)
• فرید الدین غیلانی و کتاب حدوث العالم (مهدی محقق)
• تبیینی واقع گرایانه از علوم انسانی اسلامی (عبدالحسین خسروپناه)
• درباره فلسفه فرهنگ (علی اکبر رشاد)
• سرآغاز و سرانجام هست ها به نزدیکِ اناکسیمندر (پرویز ضیاء شهابی)
• مبانی پدیدار شناسی عینی در شناخت شناسی تعلیقات ابن سینا (مهدی دهباشی)
• فقر در ادنیشه مایستر اکهارت  (حامد ناجی اصفهانی)
• سهروردی در نوشته های استاد ابراهیمی دینانی (حسن سید عرب)
• سهروردی به روایت کربن و دینانی (شهین اعوانی)
• معرفت و رابطه آن با محبت در تصوف غزالی (مرتضی شجاری)
• نقد و بررسی نورمَن مَلَکُم از انتقادات کانت به برهان وجودی (علی افضلی)
• پیشینه تاریخی مکاتب فلسفه علم (علی حقی)
• آیا در اظهار ایمان ما به خداوند، یقین به خداوند نهفته است؟ (سید موسی دیباج)
• حقیقت علم از دیدگاه صدرالمتالهین و زمینه های فلسفی آن (یوسف نوظهور)
• کتاب تعلیقات با تحقیق و تصحیح جدید  (سید حسین موسویان)
• طبیعت شناسی و حرکت شناسی ارسطو (مجمدجواد اسماعیلی)
• بومی سازی فلسفه (سید مصطفی شهرآیینی)
• افراد مفهومی نزد خونجی (اسدالله فلاحی)
• بررسی تمایز جهت و جمله و جهت شیء از دیدگاه پلنتیگا (مصطفی زالی و روح الله عالمی)
• معنای عرض نزد متکلمان مسلمان (فاطمه مینایی)
• وجود و ماهیت در نظام فلسفه اشراقی (طاهره کمالی زاده)
• افلاطون، فلسفه و تشبه به خداوند (مجید صدر مجلس)
• جایگاه هنرمند از دیدگاه افلوطین(یحیی بوذری نژاد)
• نظریه سهروردی درباره جسم  (ایمان شفیع بیک)
• حکومت اسلامی، ظرفیتی برای گسترش عقلانیت (محسن حبیبی)
• منطق دانان اندلس و نقش آنان در پیشرفت منطق اسلامی (محمد مهران رشوان / مترجم: سعید انواری)
• مفهوم نور در آموزه های معنوی سهروردی (هانری کربن / مترجم: محمدامین شاهجویی)
• هدف حیات فلسفی (ویلیام چیتیک / مترجم: سید امیر حسین اصغری)
• میراث فیلسوف  (محمد جواد اسماعیلی و علی گل باز)
• دست نوشته ای از استاد
• غزلی از استاد