درباره گلشن راز
آنچه مطالعه می‌کنید مطالبی درباره گلشن راز از دیدگاه دکتر دینانی است.
منظومه گلشن راز یک اثر عرفانی است که سرشار از اندیشه‌های بلند و تفکر متعالی بوده و هر اندیشمند اهل تأمل را به نوعی از تحسین و اعجاب در می‌آورد. در مجموع این اثر، حتی یک سخن نامعقول و غیرمنطقی دیده نمی‌شود و همه آنچه در این اثر آمده، در اوج اندیشه و تفکر جای دارد و در واقع، یک دوره از حکمت و الهیات به شمار می‌آید.
اندیشه‌های بلند، مرز زمان و مکان را در می‌نوردد و هرگونه تعصب قومی و رنگ و نژاد و زبان را فرو می‌ریزد. کتاب نفیس گلشن راز از گنجینه‌های ارزشمند الهیات عقلی و شهودی است که به طور شایسته تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. البته نباید فراموش کنیم که تاکنون چندین شرح و تفسیر بر آن نوشته شده و مورد استفاده قرار گرفته است، ولی هنوز نمی‌توان ادعا کرد که حق این اثر بدانگونه که شایسته است، ادا شده و دیگر جایی برای سخن گفتن و تفسیر کردن باقی نمانده است.
گلشن راز به صورت نظم است کسانی که با عالم شعر آشنایی دارند، به روشنی می‌دانند که هویت شعر براساس تخیل استوار گشته و هر اندازه یک شاعر از قدرت تخیل برخوردار باشد، شعر او نیرومندتر و زیباتر شناخته می‌شود. البته هر اندازه قدرت تخیل با زیبایی لفظ و بیان همراه باشد، جایگاه آن شعر والاتر خواهد بود. منظومه گلشن راز، نوعی شعر بوده و از زیبایی لفظ و بیان برخوردار است، ولی این منظومه گونه‌ای از شعر است که بیش از آنکه از تخیل سرچشمه بگیرد، براساس عقل و حکمت استوار شده است. این سخن درباره اشعار عرفای عالی مقام دیگر نیز صادق است.
این اثر شیخ محمود شبستری از جهت حجم و تعداد صفحات کوچک است ولی بزرگترین و عمیق‌ترین مسائل عرفانی در آن مطرح شده است. کمتر مطلبی را می‌توان در کتاب کبیر و پرحجم «فتوحات مکیه» یا حتی «فصوص» ابن عربی پیدا کرد که موجز و مختصر همان مطلب در منظومه «گلشن راز» مطرح نشده باشد.
عرفای عالی مقام اهل تأویل بوده و با زبان تأویل سخن می گویند. کلمه «تأویل» که یک اصطلاح قرآنی نیز به شمار می‌آید به معنی بازگشت یا بازگرداندن به اصل است. شیخ محمود شبستری در این منظومه خود از «زلف و رخ و خط و خال» سخن به میان می‌آورد که البته براساس موازین تأویل، هر یک از این الفاظ به یکی از مسائل مهم عرفانی اشاره دارد.
زیبایی زلف و خط و خال در چهره یک شخص، نشانه‌ای از زیبایی باطن و عالم حقیقت است. زلف که مظهر کثرت است، نشانه جلال و چهره زیبا نشانه جمال بوده و تجلیات دائم حق تعالی در دو جلوه «جمال و جلال» ظاهر می‌شود.
جناب دکتر ابراهیمی دینانی پیرامون کتاب ارزشمند «گلشن راز» شیخ محمود شبستری، گفتگوهایی را انجام داده‌اند که حاصل آنها در کتابی تحت عنوان «راز راز» توسط انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است. برای آشنایی و اطلاع از این گفتگوهای عمیق و دقیق می‌توانید به کتاب راز راز مراجعه کنید.
