از محسوس تا معقول

اطلاعات کتاب‌شناختی «از محسوس تا معقول»

از محسوس تا معقول روایتی است که دکتر ابراهیمی دینانی با گره زدن و هم افق دانستن محسوس و معقول، ظاهر و باطن، و مطلق و مقید می کوشد تا از دریای عظیم و خروشان هستی شناسی و آگاهی مطلق، انسان مدرن امروز را به اصل خویش نزدیک‌تر کند.

دینانی در بیان گره‌خوردگی از محسوس تا معقول می نویسد:

عقل به همان اندازه که ادراکات دیگرِ انسان را با یکدیگر متّحد و هماهنگ می‌سازد، جهانِ مُدرَک و معلوم را نیز منسجم و منظم می‌بیند و از همین طریق است که جهانِ محسوس، همان جهانی است که معقول شناخته می‌شود و جهان معقول نیز در چهره یک جهان محسوس قابل مشاهده می‌گردد. جهان محسوس، اگر معقول نباشد، در مغاکِ تفرقه و پراکندگی فرو می‌رود و جهان معقول اگر در چهره یک جهان محسوس به ظهور نرسد، جامعیتِ خود را از دست می‌دهد و ناتمام خواهد بود. نزولِ معقول به محسوس و صعودِ محسوس به معقول، وسعت و عظمتِ عالَم را آشکار می‌سازد و در آشکار شدنِ عظمتِ عالَم است که انسان به وسعتِ هستیِ خود آگاه می‌شود. عقل جز به معقول نمی‌بیند و حسّ جز به مشاهده محسوس نمی‌پردازد؛ ولی کدام محسوسی است که از حیطه گسترده معقول بیرون باشد؟

در میان موجوداتِ جهان، موجودی شگفت‌انگیزتر از انسان تاکنون دیده نشده است. شاید در آینده نیز موجودی شگفت‌انگیزتر از انسان به منصّه ظهور و بروز نرسد. اگرخواسته باشیم بر اساس استحکام منطقی سخن بگوییم، می‌توانیم ادّعا کنیم که به طور قطع و یقین درآینده نیز موجودی شگفت‌انگیزتر از انسان به وجود نخواهد آمد. زیرا آنچه در آینده موجود می‌شود، اگر قابلِ ادراک و شناخته شدن باشد، معلومِ انسان خواهد بود و چیزی که معلوم واقع می‌شود،انسانِ عالِم، بر آن احاطه خواهد داشت. امّا اگر به هیچ وجه مورد تعلّقِ ادراک واقع نشود، سخن نیز از آن برنمی‌آید و آنچه سخن‌گفتن درباره آن امکان‌پذیر نیست، ناچار قابل مقایسه و سنجش با موجودات دیگر نیز خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب از محسوس تا معقول

• فصل اول: شناختن علوم و شمردن دانشها
• فصل دوم: گذار از تفکر به کلام و بازگشت از کلام به تفکر
• فصل سوم: علم دلالت و عالم معنی
• فصل چهارم: صناعات منطق، قوانین نحو و صرف و عروض
• فصل پنجم: آیا طبیعت می تواند چیزی را بیافریند؟
• فصل ششم: معقول موجود و موجود معقول
• فصل هفتم: أفضل چیست؟ و برتر بودن کدام است؟
• فصل هشتم: زبان فقط مجموعه ای از لغتها نیست
• فصل نهم: قول و مقوله در مقولات ده گانه
• فصل دهم: از اشاره تا دلالت و از محسوس تا معقول
• فصل یازدهم: آنچه آغاز و انجام دارد، اختلاف میان آنها مقداری یا عددی و یا معنوی است؟
• فصل دوازدهم: هیچ موجودی به خودی خود نابود نمی گردد
• فصل سیزدهم: در انسان، عقل و خیال در هم آمیخته می شوند فصل چهاردهم: فرارفتن جسم یا فرود آمدن نفس؟
• فصل چهاردهم: فرارفتن جسم یا فرود آمدنِ نفس
• فصل پانزدهم: علم به اشیاء به واسطه علم به سبب آنهاست