اندیشیدن باور یا باور به یک اندیشه

اطلاعات کتاب‌شناختی «اندیشیدن باور یا باور به یک اندیشه»

دکتر دینانی در کتاب اندیشیدن باور یا باور به یک اندیشه معتقد است: «باورهایی که از طریق قدرت برهان و نیروی استدلال به وجود آمده‌اند، به آسانی دوباره و چندین باره اندیشیده می‌شوند و طراوت خود را از دست نمی‌دهند؛ ولی آن‌گونه از باورها که جنبه نفسانی و شخصی دارند و نتیجه جهل و تعصب و کوتاهی در فکر شناخته می‌شوند، به آسانی اندیشیده نمی‌شوند و اگر هم اندیشیده شوند، تازگی و طراوت نمی‌یابند. اندیشه انسان به همان اندازه که می‌تواند یک دیوار سخت و ضخیم بوده باشد، می‌تواند پنجره گشوده بر روی جهان نیز شناخته شود.»

فهرست کتاب اندیشیدن باور یا باور به یک اندیشه

• مقدمه
• عقل، نفس، طبیعت
• حکم و ادراک، تصدیق و تصور
• درک ماهیت تصور است و ادراک وجود آن، تصدیق
• معنی قوه و فعل در این جهان بالعکس معنی آن در ماورای این جهان است
• کدام یک آیینه دیگری است؟
• آنجا که مرز مطرح میگردد از ماورای مرز نیز سخن به میان می آید
• فصل اخیر یک شیء که حقیقت آن شناخته می شود داخل در حد و خارج از محدود است.
• فاعل مباشر در هرگونه حرکت طبیعت است
• آیا یک موجود خارجی مصداق سلب اشیای دیگر از خودش شناخته می شود؟
• فعل چیست و رابطه آن با فاعل خود چگونه است؟
• نخستین شبهه در هستی چیست؟
• آنچه با زمان انطباق ندارد در زمان نیست
• آنجا که حرکت نیست نمیتوان از جمع و تفریق سخن گفت
• انکار عقل بدون کمک عقل امکان پذیر نیست

بخشی از مقدمه این کتاب خواندنی و عمیق

توهم ادراک گونه‌ای از ادراک است؛ ولی ادراک خوبی نیست ادراک عقلی و منطقی، حتی اگر با میل و خواسته‌های انسان منطبق نباشد ادراک بد به شمار نمی‌آید. توهم ادراک نوعی «خود فریبی» به شمار می‌آید و خود فریبی بسیار مذموم است خود فریبی از هر نوع فریب دیگری بدتر است؛ زیرا کسی که خود را می‌فریبد اثر خود فریبی او در محیط اطراف اش نیز ظاهر می‌شود و موجب گسترش فساد می‌شود.

اگر بپذیریم که باور نادرست نوعی خود فریبی به شمار می‌آید، باید اعتراف کنیم که دایره خود فریبی در جامعه بشری بسیار گسترده است و آثار ناپسند آن به هیچ وجه قابل انکار نیست کسی که در یک باور نادرست گرفتار شده و خود را از این طریق فریب داده است در راه تعالی گام برنمی دارد و دروازه ورود به شهر هرگونه علم و آگاهی به روی او مسدود می‌گردد. باور نادرست همانند پرده‌ای است که در برابر چشمان انسان آویخته می‌شود و شخص می‌تواند به مشاهد ه ماورای آن بپردازد. برای اینکه باور نادرست همانند پرده‌ای ضخیم با دیواری بلند مانع از مشاهده افقهای تازه و روشن نگردد، باید به درستی اندیشیده شود. اندیشیدن درست تنها چیزی است که پرده‌ها را بالا می‌زند و دیوارهای مانع مشاهده و رؤیت را خراب می‌کند. با اندیشیدن درست می‌توان از مرزها عبور کرد و موانع راه را پشت سر گذاشت.

هر موجودی در این جهان هر اندازه که نیرومند باشد نمی‌تواند در مقابل اندیشیدن درست ایستادگی کند و به مقاومت خود ادامه دهد. نکته قابل تأمل این است که باور نادرست نیز از نوعی اندیشه ناشی می‌شود؛ ولی این مسئله مسلم است که آنچه از اندیشه ناشی می‌شود جز به واسطه اندیشه دیگری از میان برداشته نمی‌شود. درخت اندیشه فقط با اره اندیشه دیگر بریده می‌شود اگر تمام ابزارهای قطع کننده جهان، جمع شوند، در قطع درخت یک اندیشه مؤثر نخواهند بود تنها چیزی که می‌تواند ریشه یک اندیشه نادرست را از جای برگند یک اندیشه محکم و نیرومندتر خواهد بود. اندیشه به همان اندازه که می‌تواند یک دیوار بلند در مقابل چشمان انسان بوده باشد می‌تواند یک دروازه گشوده به روی جهان هستی نیز شناخته شود. عارف روشن ضمیر به همین مسئله اشاره کرده است آنجا که می‌گوید:

با تو دیوار است و با ایشان در است            با تو سنگ و با عزیزان گوهر است

اندیشه برای کسی که با آن آشنایی ندارد همانند یک دیوار یا سنگ سخت است؛ ولی برای کسی که اهل اندیشیدن است دروازه‌ای گشوده یا گونه‌ای از گوهر گرانبها به شمار میآید. خصلت ذاتی عقل، اندیشیدن است و کسانی که سر سازگاری با اندیشه ندارند در واقع در راه قربانی کردن عقل گام بر می‌دارند. قربانی کردن عقل جز خودکشی عقلی چیز دیگری نیست؛ اما آیا گناه خودکشی عقلی کمتر از گناه خودکشی جسمانی در زندگی روزمره و معمولی شناخته می‌شود؟!