جلال الدین دوانی فیلسوف ذوق التاله

۱۳۹۲-۰۷-۰۶

اطلاعات کتاب‌شناختی «جلال الدین دوانی فیلسوف ذوق التاله»

عنوان کتاب: جلال الدین دوانی فیلسوف ذوق التاله
ناشر: هرمس
سال انتشار: ۱۳۹۰
تعداد صفحات: ۴۵۴

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی،‌ مولف کتاب جلال الدین دوانی فیلسوف ذوق التاله ، دوانی را یکی از شاخص‌ترین چهره‌های تفکر عقلی در جهان اسلام دانسته و تصریح می کند: فرهنگ اسلامی در شئون مختلف از جمله اصول و فقه و حدیث، غنی‌ست و ما کمتر توانسته‌ایم غنای آن را به جهان نشان دهیم. فلسفه، با سایر حوزه‌های معرفت بشری به ویژه علوم، تفاوتی فاحش دارد. هر علمی را می‌توان فارغ از تاریخش یاد گرفت، اما این نکته درباره فلسفه صدق نمی‌کند. کمی شوخ طبعی‌ست،

به هیچ وجه گزاف نیست اگر ادعا کنیم که جلال الدین دوانی یکی از چهره‌های شاخص و بسیار درخشان حوزه فکری و فلسفی شیراز به شمار می‌آید. این محقق ارجمند به دوره ای از تاریخ اندیشه اسلامی تعلق دارد که فاصله میان دو فیلسوف بزرگ و حکیم ژرف اندیش است. فیلسوفی که قبل از او با شعله‌های اندیشه خویش چراغ حکمت را فروزان نگاه داشت و تاریکی‌های حمله مغول را نابود ساخت خواجه نصیرالدین طوسی است و فیلسوفی که پس از او به ظهور رسید صدرالمتألهین است که تا امروز در فضای فکر و اندیشه می درخشد و اهل استعداد در پرتو اندیشه‌های او در راه رسیدن به مقصود خود گام بر می دارند. البته معلوم است که جلال الدین دوانی از نظر پایگاه فکری و فلسفی به پایه هیچ یک از این دو فیلسوف بزرگ نمی رسد ولی در فاصله زمانی میان این دو اندیشمند بزرگ، یعنی حدود سه تا چهار قرن، او یک چهره درخشان و یک اندیشمند برجسته به شمار می آید.

فرود و فراز فکر فلسفی در تاریخ ایران خود یک مسئله مهم و قابل تأمل به شمار می آید، از آن جهت که طی این فرود و فرازها که همواره برای فکر فلسفی به وجود آمده است رشته تفکر عمیق در این کشور هرگز به طور کلی گسیخته نشده و شمع معرفت در این سامان پیوسته روشن بوده است. کسانی که با تاریخ ایران آشنایی دارند به خوبی می دانند که این کشور در طول تاریخ دراز و دیرینه خود همواره مورد هجوم بوده و با طوفانهای سخت و سهمگین روبه رو شده است ولی در اثر عنایت ازلی و موهبت الهی در مقابل تندباد حوادث ایستادگی کرده و چراغ معرفت و شعله های دانش در آن خاموش نشده است.

همان گونه که یادآور شدیم شمار اندیشمندان بزرگی که در حوزه فکری و فلسفی شیرازی به منصه ظهور رسیده اند به هیچ وجه اندک نیست ولی با کمال تأسف باید گفت اندیشه این بزرگان هنوز مورد بررسی دقیق و انتقادی قرار نگرفته و درباره آثار آنها کمتر سخن گفته شده است. در میان اندیشمندان این حوزه فکری و فلسفی جلال الدین دوانی به واسطه ویژگیهایی از اندیشمندان دیگر ممتاز می‌گردد.

در آثار صدرالمتألهین و پیروان او به حسب برخی از مناسبات گاهی به اقوال این محقق ارجمند اشاره شده و سخنهای او مورد بررسی قرار گرفته است ولی کمتر کسی تاکنون به بررسی همه اقوال و آرای او پرداخته و درباره میزان اعتبار مواضع فکری او و یا صحت و سقم آنها سخن گفته است. این نوشته تنها اثر فارسی است که درباره مواضع فکری جلال‌الدین دوانی به رشته نگارش درآمده و اندیشه‌های او را به طور انتقادی مورد بررسی قرار داده است.

اگر کسی با اندیشه‌های این محقق توانا در حوزه فکری شیراز و در برهه‌ای خاص از تاریخ ایران آشنا شود به آسانی می‌تواند به ژرفای تفکر اندیشمندان دیگر این حوزه فکری راه پیدا کند. امیدوارم همان‌گونه که چراغ معرفت در این سرزمین همواره روشن بوده است در آینده نیز این چراغ فروزان بماند و بر روشنایی آن افزوده گردد.