علم ما به خدا مقدم بر علم ما به خود ماست

علم ما به خدا موجب علم ما به خودمان می شود. اما باز این من هستم که علم به خدا پیدا می کنم. این من همین جا نکتۀ عجیبی است کلمه من که همان خود باشد هم آینه است و هم حجاب. اگر من،من انانیت و خودی خود را صرفنظر از حق ببینم این حجاب غیر قابل عبور است و حجابی است که از کوه ضخیم تر است و حجاب فرعونی است و ماندن در ورای این حجاب ضخیم است تا ابد اگر که من منهای حق را ببیند. اما اگر این من آیینه است و در آیینه جز حق دیده نمی شود بنابراین من با دیدن حق در آئینه خودم حق را می بینم

آئینه ای، رنگ تو عکس کسی است        تو ز همه رنگ جدا بوده ای

یعنی آنقدر صافی که مرآتی( مرآتی=آیینه ای) و اگر صاف صاف باشی از هر چیزی غیر از حق، فقط حق در تو دیده می شود.حافظ می گوید:مردم دیده ما غیر تو را ناظر نیست.

مرا به کار جهان هرگز التفات نبود      رخ تو در نظرم اینچنین خوشش آراست

یعنی وقتی که من آئینه باشم و من من وقتی پاک باشد از غیر خدا،فقط حق را نشان می دهد.من آینه ای فقط حق را نشان می دهد اما منی که زنگار گرفته و به غیر از حق مشغول است، حجابی است که غیر قابل عبور است.

با تو دیوار است و با ایشان در است        با تو سنگ و با عزیزان گوهر است

یعنی دل آدم و خود آدم برای بعضی ها دیوار فولادی است و برای بعضی در است. در اگر قفل باشد مثل دیوار است اما اگر بتوانم قفل را باز کنم از در عبورمی کنم. خود اگر انانیت نداشته باشد دیوار نیست و در است و از آن عبور می کنی اما اگر انانیت و اشتغال به غیر حق داشته باشد دیوار فولادی و غیر قابل عبور است.پس کلمه من بسیار ظریف است.مخ عرفان اینجاست که معرفت خود باید درست شود. حضرت علی (ع) می گوید:اگر عارف خودش را شناخت حق را هم شناخته و اگر خودش را نشناخت حق را نشناخته است. پس اینجاست که من فرعونی و من حلاجی تفاوت پیدا می کنند. یک من فرعون گفت انا ربکم و حلاج هم گفت انا ربکم اما این دو از زمین تا آسمان با هم فرق دارند.از فرعون یک حجاب ضخیم ابدی است ولی از حلاج برداشتن حجاب است.

گفت منصوری انا الحق و برست      گفت فرعونی انا الحق،گشت پست

پس انانیت ظریف است هم می تواند حجابی ضخیم باشد و هم می تواند راه عبور ما به معرفت باشد