بودن «با» زمان یا بودن «در» زمان

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و چهارم آبان ماه ۱۳۹۸

موضوع این قسمت: بودن با زمان یا بودن در زمان

عنوان فصل: بررسی کتاب معمای زمان و حدوث جهان

مدت زمان برنامه: ۴۱ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۱ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۷ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

بودن با زمان یا بودن در زمان

به حسب فرض عقل، «بودن» به دو قسم در زمان بودن و با زمان بودن قابل تقسیم است اما «بودن» که اساس این تقسیم و مقسم آن شناخته می‌شود یک مفهوم بدیهی است که می‌توان گفت در عالم مفاهیم نخستین مفهوم به شمار می‌آید. «بودن» که تعبیر دیگری از هستی است بدون هرگونه واسطه در ذهن تحقق می‌پذیرد و به همین جهت یک مفهوم اولی شناخته می‌شود.

انسان برای داشتن این مفهوم به هیج مفهوم دیگری نیازمند نیست ولی برای ادراک هرگونه مفهوم دیگری داشتن این مفهوم ضروری خواهد بود. بنابراین مفهوم «بودن» پایگاه همه مفاهیم دیگر بوده و هیچ مفهوم دیگری نمی‌تواند پایگاه این مفهوم بوده باشد.

مفهوم «بودن» نه تنها در مقام تصور، نخستین مفهوم است بلکه به حسب امر، مورد تصور یا آنچه متصور خوانده می‌شود نیز نخستین خواهد بود. تنها مفهومی که می‌تواند هم آورد مفهوم «بودن» شناخته شود مفهوم «نبودن» را باید نام برد که البته این نقیض آن شناخته می‌شود و یک طرف از دو طرف نقیض بر طرف دیگر مقدم نخواهد بود. اکنون اگر بپذیریم که مفهوم «بودن» نخستین مفهوم است و هیچ مفهوم دیگری بر آن تقدم ندارد به این امر نیز اعتراف خواهیم کرد که این مفهوم گسترده‌ترین و فراگیر ترین مفهوم بوده و هیچ مفهومی فراگیرتر و عام‌تر از آن نخواهیم داشت.

البته بعد از این مقدمات این پرسش مطرح می‌شود که اگر «بودن» از هر چیز دیگری فراگیرتر و گسترده تر است چه چیزی می‌تواند با آن باشد و در مرتبه آن قرار گیرد؟ چنانکه در عنوان این مقال مطرح شده شیخ الرئیس ابوعلی سینا از «بودن» با زمان سخن به میان آورده است و البته اگر «بودن» با زمان معنی داشته باشد، زمان نیز با «بودن» خواهد بود.

«صفحه ۳۱ کتاب معمای زمان و حدوث جهان نوشته دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی»