مغالطه واژه‌های مبهم

تعریف

مغالطه واژه های مبهم یکی از پرکاربردترین و رایج‌ترین سفسطه‌ها یا همان مغالطه‌ها می‌باشد. در این نوع مغالطه گوینده یا نویسنده از کلمات و عبارت‌هایی استفاده می‌کند که معنای دقیقی ندارند یا چندین معنا می‌توانند داشته باشند. که ابهام در معنای واژه باعث می‌شود که هرگونه نقد و بررسی دقیق استدلال دارای واژه‌های مبهم، سخت و دشوار شود. مغالطه واژه‌های مبهم ممکن است به صورت عمدی یا غیرعمد و در اثر عدم دقت کافی در انتخاب واژه‌ها یا عدم آگاهی از معنای دقیق آنها رخ بدهد.

موارد مغالطه واژه های مبهم

1. صفات نسبی

• صفاتی هستند که معنای آن‌ها به نسبت و مقایسه با چیز دیگری مشخص می‌شود.
• مثال‌ها:
  • بزرگ، کوچک، بلند، کوتاه: این صفات تنها زمانی معنی‌دار می‌شوند که آن‌ها را با چیزی مقایسه کنیم. مثلاً: “این ساختمان بزرگ است” به این معنی است که نسبت به ساختمان‌های دیگر بزرگ‌تر است.
  • خوب، بد، زیبا، زشت: این صفات ارزش‌گذاری هستند و معنای آن‌ها به فرهنگ، باورها و معیارهای هر فرد بستگی دارد.

2. کمیات مبهم

واژه‌هایی هستند که مقدار دقیقی را مشخص نمی‌کنند و گوینده یا نویسنده با استفاده از آنها ممکن است بتواند ادعا کند، سخن او هنوز صحیح است.

• مثال‌ها:
  • بسیاری، اندکی، کمی، خیلی: این واژه‌ها یک محدوده کلی را نشان می‌دهند، اما تعداد دقیق را مشخص نمی‌کنند.
  • اکثر، اغلب، برخی: این واژه‌ها درصد یا نسبت را نشان می‌دهند، اما مقدار دقیق را مشخص نمی‌کنند.

3. اصطلاحات مبهم

• تعریف: اصطلاحاتی هستند که در حوزه‌های مختلف معانی متفاوتی دارند یا معنای دقیقی ندارند.
• مثال‌ها:
  • دموکراسی، آزادی، عدالت: این اصطلاحات مفاهیم انتزاعی هستند و تعاریف متفاوتی از آن‌ها ارائه شده است.
  • طبیعت، روح، خدا: این اصطلاحات مفاهیم فلسفی و مذهبی هستند و تعبیر آن‌ها به باورهای هر فرد بستگی دارد
  • وحشی، ظالم، شجاع، ترسو: این واژه‌ها بیشتر بر اساس قضاوت‌های شخصی و احساسات استفاده می‌شوند.

– موردی را هم در کتاب مغالطات اشاره شده با عنوان فال و پیشگویی

یکی از موارد متداول استفاده از این مغالطه در فال‌گیری و پیشگویی است. در پیشگویی ها معمولاً از لغات و عباراتی استفاده می‌شود که مبهم باشند و قابلیت انطباق با مصادیق گوناگونی را داشته باشند؛

مثلاً می گویند:

• شما استعداد زیادی در بعضی از رشته ها دارید و به زودی موفقیت بزرگی نصیب شما می شود.
• نستراداموس، پزشک فرانسوی که در قرن شانزدهم (۱۵۰۳ – ۱۵۶۶) می زیسته و اهل علوم غریبه و پیشگویی بوده است، مجموعه سروده هایی دارد که به عنوان «پیشگوییهای نوستراداموس» معروف است و به زبانهای مختلف و از جمله فارسی همراه با شرح آن ترجمه شده است. این اعتقاد وجود دارد که نوستراداموس همه وقایع بعد از خود را پیش بینی کرده؛ از انقلاب فرانسه گرفته تا ظهور هیتلر و حتی انقلاب اسلامی و…. نکته قابل ملاحظه در پیشگویی های او، ابهام آنهاست که موجب شده با وقایع گوناگون قابل انطباق باشد. سیل و طاعون بزرگ برای زمانی دراز به شهر بزرگ حمله ور خواهد شد. پاسدار و نگهبان با دست به قتل می رسند. او به ناگاه به اسارت در می آید و در آن اسارت اشتباهی به کار نمیرود وحشتی سهمگین که از سوی سر حلقه ماجرا نهفته نگاه داشته می شود، به ناگاه آشکار خواهد شد… تبعیدیان شهر بزرگی را تسخیر خواهند کرد… نزدیک به رودی بزرگ تجاوزی بزرگ انجام میگیرد.

عبارات فوق قابل تطبیق با وقایع و شخصیت های گوناگون و متعددی است. همین ویژگی باعث شد که پیشگویی های این چنین همیشه بعد از یک واقعه و رخداد، قابل بیان و تحلیلی باشد، لذا مردم هر عصر و زمان، پیشگویی های او را مربوط به دوران خود میدانند.

چرا تشخیص این مغالطه مهم است؟

تشخیص مغالطه واژه‌های مبهم به ما کمک می‌کند تا:

• استدلال‌ها را به دقت بررسی کنیم: با شناسایی کلمات مبهم، می‌توانیم از گوینده یا نویسنده بخواهیم که معنای دقیق آنها را مشخص کند.
• از به غلط افتادن توسط دیگران جلوگیری کنیم: افرادی که از این مغالطه استفاده می‌کنند، ممکن است بخواهند ما را گمراه کنند یا از پاسخ دادن به سوالات مستقیم طفره بروند.
• تفکر انتقادی خود را تقویت کنیم: با تمرین تشخیص این نوع مغالطه، می‌توانیم توانایی خود را در ارزیابی اطلاعات و استدلال‌های مختلف افزایش دهیم.

چگونه از این مغالطه اجتناب کنیم؟

• کلمات را با دقت انتخاب کنید: سعی کنید از کلماتی استفاده کنید که معنای دقیقی دارند و قابل تفسیر به چندین شکل نیستند.
• تعاریف واضح ارائه دهید: اگر از اصطلاحات یا عبارات مبهم استفاده می‌کنید، حتماً معنای مورد نظر خود را به طور واضح توضیح دهید.
• از مثال‌های مشخص استفاده کنید: مثال‌های مشخص می‌توانند به روشن شدن مفهوم و جلوگیری از ابهام کمک کنند.