وجود و ماهیت در اندیشه ابن‌سینا

مشخصات فایل برنامه معرفت هشتم شهریور ۱۳۹۲

موضوع این قسمت: وجود و ماهیت در اندیشه ابن‌سینا

عنوان فصل: آشنایی با اندیشه های حکیم ابوعلی سینا

مدت زمان برنامه: ۴۸ دقیقه

حجم فایل تصویری:  ۱۱۱ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۲۲ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

وجود و ماهیت در اندیشه ابن‌سینا

استاد عزیز یکی از مسائل کلیدی و مهمی که اندیشه ابن سینا به چشم می خورد، مساله تفکیک وجود از ماهیت است. در نمط چهارم به آن اشاره می کند در حالی که ما اصالت وجود را از تراوشات ملاصدرا می دانیم. اما ابن سینا این تفکیک را کاملا در نمط چهارم بیان کرده است.

مسئله تفکیک وجود از ماهیت که زیر بنای قول به اصالت وجود یا ماهیت است، و در واقع اساس و بنیاد همه  مسائل فلسفی دیگر به شمار می آید، از کارهای ابن سینا شناخته می شود و او به زیبا ترین شکل و در محکم ترین مرتبه  آن را بیان کرده است. او به این صورت این مسئله را مطرح کرده که می گوید همه ما می توانیم مثلث را ادراک کنیم و به تصور در آوریم، ولی در عین اینکه آن را ادراک می کنیم می توانیم در وجود خارجی آن شک و تردید داشته باشیم. ‏این مسئله نیز مسلم است که آنچه آن را ادراک می کنیم و معلوم ما واقع می شود غیر از آن چیزی است که در وجود آن تردید داریم و تحقق خارجی آن برای ما معلوم نیست.

این غیریت و دوگانگی به روشنی نشان می دهد که وجود عینی و حتی خارجی همان چیزی نیست که تحت عنوان ماهیت یک شی ء مورد بررسی واقع می شود. این مسئله راه را برای طرح مسئله دیگر هم می گشاید که آیا آنچه تحت عنوان ماهیت به ادراک درمی آید اصیل است و تحقق واقعی دارد، یا آنچه خارجی است و در صحنه ادراک نمی گنجد اصالت دارد و یک امر واقعی است؟ این مسئله قرن ها پس از ابن سینا در آثار صدرالمتألهین شیرازی به تفصیل هر چه بیشتر مطرح می شود، ولی این مسئله نیز مسلم است که اگر مسئله تفکیک وجود از ماهیت مطرح نمی شد جایی برای طرح  ‏مسئله اصالت وجود یا ماهیت هم پیدا نمی شد. مسئله تفکیک وجود از ماهیت که ابن سینا به طرح آن مبادرت کرده است به رغم سخن ‏برخی از اشخاص سطحی نگر و ساده اندیش، آن چنان اهمیت دارد که می توان گفت بنیادی ترین مسائل در فلسفه أولی و حکمت الهی بر آن مترتب می شود.