نماد بودن کوه در عرفان اسلامی

مشخصات فایل برنامه معرفت هشتم خرداد ۱۳۸۸

موضوع این قسمت: نماد بودن کوه در عرفان اسلامی

عنوان فصل: هستی شناسی عرفانی

مدت زمان برنامه: ۴۳ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۲۲۰ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۸ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

نه بدن از سبز پوشان می شود     نه از او یک چشمه جوشان می شود

نه صدای بانگ مشتاقی درو         نه صفای جرعه ساقی درو

کو حمیت تا ز تیشه وز کُلَند        این چنین کُه را ز ریشه برکند

با این مقدمه می خواهیم وارد این بحث شویم که طبق نظر حضرتعالی، کوه نماد رفعت و جهت همه پدیده ها به سوی خداوند است و در واقع یک قبله عرفانی است که انسان باید از آن استفاده بکند.

خب! دوباره باز می گردیم به موضوع نماد بودن کوه در عرفان اسلامی ؛ اما خاصیت دیگری هم در کوه هست که در حرف های مولوی هم آمده است. به غیر از رفعت که خصلت واقعی و ویژگی اولی کوه است، «انعکاس» هم در کوه وجود دارد. مولوی هم انصافاً به همه این جهات [موجود در کوه] توجه داشته و با آن دقت ظریف عارفانه گفته است:

این جهان کوه است و فعل ما ندا       سوی ما آید نداها را صَدا

کلمه «صَدا» که ما به آن «صِدا» هم می گوییم، به معنای انعکاس صوت است. وقتی که شما در کوهستانی فریاد بزنید و صدایی از شما در آید، انعکاس دارد. به قول معروف، «پژواک» است.

دقیقاً پژواک است. خود همین خصیصه پژواک داشتن کوه، از جمله خصایصی است که برای اهل عرفان مهم است و مولوی هم به درستی به این حقایق رسیده است. او در همین شعر، جهان را یک کوه دانسته و فعل ما را ندا. یعنی کوچکترین عمل ما، حتی نَفَس ما، در این کوهستان عظیم عالم انعکاس پیدا می کند؛ درست مانند بانگی که شما در کوهستانی سر می دهید. نتیجه این عمل به ما می رسد و این برای ما یک هشدار است. باید مواظب باشیم که با انجام هر عمل نادرستی نگوییم که دیگر شده است و مهم نیست! کوچکترین عمل تا بزرگترین عمل ما انعکاس دارد و به ما بازگشت داده خواهد شد. انعکاس، یعنی بازگشت و در واقع ردّ فعل است؛ یعنی به ما بر می گردد. ممکن نیست عملی از ما سر بزند و اثر آن به ما نرسد. پس ما باید این هشیاری را داشته باشیم که اعمال بیهوده انجام ندهیم.