آیا هستی مقدم است یا آگاهی به هستی؟

مشخصات فایل برنامه معرفت چهارم اسفند ۱۳۹۶

موضوع برنامه: آیا هستی مقدم است یا آگاهی به هستی؟

عنوان فصل: هستی‌شناسی فلسفی

مدت زمان برنامه: ۵۰ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۲ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۲۰ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

آیا انسان از طریق ادراک هستی به هستی خود، آگاهی پیدا می‌کند یا بالعکس به واسطه هستی خود از معنی هستی آگاه می‌شود؟ اگر انسان جزئی از هستی است، چگونه می‌تواند به هستی آگاهی پیدا کند. هستی مقدم است یا آگاهی به هستی؟

خصلت اختیار که از ویژگیهای انسان است، خصلت شگفت انگیزی است که گستردگی آن با هیچ خصلت دیگری برابر نیست و گسترش وجودی انسان نیز بر اساس گسترش اختیار او اندازه گیری میشود. انسان اگر در این جهان اختیار نداشته باشد در حد یک جماد تنزل پیدا میکند و از سیال بودن طبیعت نیز برخوردار نخواهد بود. به مقتضای حرکت جوهری سیال بودن طبیعت، فراگیر شناخته میشود و هیچ یک از موجودات جمادی و نباتی و حیوانی از دایره گسترده آن بیرون نخواهند بود. انسان نیز در مرحله جسم و مرتبه طبیعت خود از خصلت سیال بودن طبیعت برخوردار است و عامل بودن طبیعت در او منشاء آثار شناخته میشود ولی انسان در مرحله عقل و ادراک کلیات از سیال بودن طبیعت، برتر و بالاتر است و در گردونه حرکت جوهری جهان گرفتار نیست.

انسان عاقل با دلیل و برهان سخن می گوید و در جهت رسیدن به هدف معقول گام برمیدارد. اختیار و انتخاب انسان عاقل براساس عقل صورت می پذیرد و این اختیار از حیطه هستی طبیعت بیرون است. عقل محرک است و انسان را به حرکت در می آورد ولی متحرک نیست. اگر چه عقل بالقوه و انفعال پذیر است و در انفعال پذیری می توان از نوعی حرکت سخن به میان آورد ولی عقل بالفعل در مقام فعال بودن خود، منفعل نیست و متحرک بشمار نمی آید. عقل از آن جهت که محرک غیر متحرک است، مظهر کامل هستی حق تبارک و تعالی، شناخته میشود. زیرا حق تعالی که منشاء پیدایش همه امور شناخته میشود از هرگونه حرکت مبرا و منزه است و متحرک بودن در ساحت مقدس او راه ندارد.