پادشاهی که بعد کن کان اوست / اصل کون و نتایج جان اوست

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و هفتم فروردین ۱۳۸۹

موضوع برنامه: پادشاهی که بعد کن کان اوست / اصل کون و نتایج جان اوست

عنوان فصل: شرح اشعار سنایی غزنوی

مدت زمان برنامه: ۴۲ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۴۸ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۹ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

پادشاهی که بعد کن کان اوست

          اصل کون و نتایج جان اوست

برتر از غایت تناهی اوست

                خامه نسخه الهی اوست

در این ابیات چند اصطلاح جناب سنایی بکار برده که بسیار قابل تامل است. چرا پادشاهی کان گفت در حالی که قرآن کریم فرموده: {کُنْ فَیَکونُ} ایشان یکون را کان گفته و یکون با کان برایش هیچ فرقی ندارد. فرقی بین ماضی و مضارع نیست. عالم، عالمِ امر است. در عالمِ امر، ابداع است. سال و ماه نیست. آیه شریفه هم می‌فرماید: {وَ لَیْسَ عِنْدَ رَبِّکَ صَبَاحٌ وَ لَا مَسَاء}

عبارت دیگر، خامه الهی است. یعنی هرچه در این عالم نوشته شد، با این خامه (الهی) نوشته شد. و شاید نظامی هم به همین معنی اشاره داشته آنجا که گفت:

جنبش اول که قلم برگفت

      حرف نخستین ز سخن درگرفت

«جنبش اول» دقیقا همین «کان» است. جنبش یعنی اولین ابداع یعنی اولین حرکت و آفرینش. عبارت دیگری که در این ابیات بود این است که فوق لاینتاهی است «برتر از غایت تناهی اوست» ما هرچه در این عالم می‌بینیم متناهی است و هر متناهی مبتنی بر یک غیرمتناهی است. وقتی از متناهی سخن می‌گویی به ملازمه و به تضایف (منطقی) ناچار هستی که از نامتناهی هم سخن بگویی. سنایی، عقل را غایت غیرمتناهی می‌داند یعنی برای عقل، تناهی قائل نیست. اگر برای عقل تناهی نیست برای معرفت هم تناهی نیست؛ چون معرفت نتیجه عقل است.