شرح معنی عابد و زاهد و عارف

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و هفتم بهمن ۱۳۹۱

موضوع برنامه: شرح معنی عابد و زاهد و عارف

عنوان فصل: بررسی اندیشه خواجه نصیر طوسی در برنامه معرفت

مدت زمان برنامه: ۴۸ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۰ مگابایت

حجم فایل صوتی: ۲۰ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

معنی عابد و زاهد و عارف

یکی از تنبیهات خواجه که راجع به شرح معنی عابد و زاهد و عارف است:

«المعرض عن متاع الدنیا و طیباتها یخصّ باسم زاهد ، والمواظب علی نفل العبادات من القیام و الصیام و نحوهما یخصّ باسم العابد والمنصرف الی فکره الی قدس الجبروت مستدیما لشروق نور الحقّ فی سرّه یخصّ باسما العارف»

خوب همان طور که عبارت زیبای شیخ را قرائت کردید و خواجه هم به شرح این عبارات پرداخته، سه واژه مهم زاهد و عابد و عارف را شیخ تعریف کرده است که زاهد چه کسی است عابد به چه کسی اطلاق می شود و بالاخره عارف کیست. این تعریفی که شیخ الرئیس ارائه کرده بدون اغراق یکی از بهترین تعاریف است و به همین جهت است که من می‌بینم که حق با امام فخرالدین رازی است. فخرالدین رازی با اینکه اشعری است و متکلم است وخیلی با حکمت و فلسفه سر سازگاری ندارد، در شرح همین نمط می‌گوید: آنگونه که شیخ الرئیس ابوعلی سینا مقامات عارفین را توضیح داده و تفسیر کرده تاکنون هیچ کس نتوانسته است. این شهادت فخر رازی است و حرف مهمی است.

زاهد کیست؟ ایشان می گوید « المعرض عن متاع الدنیا و طیّباتها» کسی است که از متاع دنیا، یعنی امتعه یعنی چیزهای خوش آمدنی. متاع دنیا آنی است که خوشایند انسان است در این عالم و طیباتها یعنی یه سری چیزهایی که در این عالم نیکو شمرده می شود؛ کسی که از متاع دنیا و از طیبات نعمت‌های دنیا اعراض کند و دوری بگزیند این زاهد است، زاهد یعنی ترک اینها. نه لزوما رفتن داخل یک اتاق و در را بستن. کسی که ترک متاع و طیبات میکنه این زاهد است. حالا یک وقت زاهدنما داریم با آنها کار نداریم. زاهدنما، زاهد نیست. زاهد واقعی کسی است که این کار را بکند

اما عابد کیست؟ کسی است که مواظب بر عبادات و مستحبات است. نه تنها واجبات بلکه کلمه (نفل) را بکار برده یعنی مستحبات با تمام خصوصیاتش. مواظبت دائم دارد بر انجام عبادات. این همان عابد است. معلوم است کسی که مواظبت دائم دارد برای عبادات واجبات و مستحبات

اما وقتی که به عارف می رسد، تعبیر عجیبی می کند و ای کاش کسانی که با عرفان مخالفند یا کسانی که عرفان را غیر تفکر می دانند، این عبارت شیخ را می‌خواندند «والمنصرف الی فکره الی قدس الجبروت»

یعنی با فکرش منصرف می شود یعنی تمام توجه و اندیشه و فکر خود را متمرکز می کند، به چه سمتی ؟ بله فکر همه جا هست می‌شود در یک باغ فکر کنیم در مورد تجارتخانه فکر کنیم، میشود در یک اتومبیل فکر کنیم.  به تجارت ، به سیاست و….. فکر کنیم اینها همه فکر است؛ اما اینها عرفان نیست. فکر همه جا هست. کجا هست که فکر نباشد انسان با فکر زندگی می کند. بشر اندیشمند با فکرش زندگی میکند از کوچکترین امور تا بزرگترین. اصلا زندگی نتیجه فکر است اما این عرفان نیست.