تفسیر حدیث من عرف نفسه فقد عرف ربه

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و چهارم آبان ماه ۱۳۸۷

موضوع این برنامه: شرح حدیث من عرف نفسه فقد عرف

عنوان فصل: بزرگداشت علامه طباطبائی

مدت زمان برنامه: ۴۱ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۳۰ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۷ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

مقصد اقصی و اساس آفرینش، معرفت حق است. راه معرفت حق، یک راه بیشتر نیست و این نکته مهمی است (این مطالب را از این جهت عرض کردم که شما مسئله مهمی را طرح کردید). به حسب آیات قرآن و حتی کلام عرفا که روی این نکته خیلی اصرار می ورزند؛ تنها راه معرفت خداوند، معرفت نفس است. انسان اگر خودش را نشناسد، هرگز به معرفت حق راه ندارد. اگر شما تمام ذرات عالم را بشکافی و بشناسی ولی خود را نشناسی، به معرفت حق راه نداری.

این یک اصل بسیار بنیادی است که در عین حال کمتر به آن توجه می شود؛ «من عرف نفسه فقد عرف ربه». بعضی از افراد گفته اند که این کلام به عنوان حدیث نقل می شود اما سند ندارد. اولاً اسناد آن پیدا شده است اما من فرض می کنم که سند نداشته باشد؛ این کلام قدسی است اما حتی اگر سند هم نداشته باشد این یک جمله قرآنی است.

من عرف نفسه فقد عرف ربه

چرا قرآنی است؟ برای اینکه این جمله، عکس نقیض یک آیه از آیات قرآن کریم است و همان طور که می دانید بر حسب منطق، اگر یک جمله و گزاره ای صادق باشد، بالضروره عکس نقیض آن هم صادق است. این جمله «من عرف نفسه فقد عرف ربه» عکس نقیض این آیه از آیات قرآن کریم است: « نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ» کسانی که خدا را نشناختند و فراموش کردند، خود را هم فراموش کردند و ما آنها را نسبت به خودشان فراموشی دادیم. کسی که حق را نشناسد خود را هم نمی ‌شناسد. اکنون اگر این آیه قرآن را طبق موازین منطقی، عکس نقیض کنید می‌بینید که اگر کسی خود را بشناسد، خدا را هم می‌شناسد.

بنابراین حدیث قدسی که به آن اشاره کردم حتی اگر سندی هم نداشته باشد، به اعتبار قرآن، معتبر است. پس تنها راه شناختن حق تعالی، شناختن نفس است. این جمله را اولیا و انبیا نقل کرده و همه کتب آسمانی روی آن تکیه کرده‌اند و حتی حکیم بزرگی مانند سقراط (که انصافاٌ ابوالفلاسفه است) یک جمله بیشتر نداشت که روی آن تاکید می‌کرد؛ او گفت:« خودت را بشناس!»