رابطه اختیار و اخلاق

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و دوم دی ماه ۱۳۹۶

موضوع برنامه: رابطه اختیار و اخلاق

عنوان فصل: شرح کتاب اختیار در ضرورت هستی

مدت زمان برنامه: ۴۸ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۰۸ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۹ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

رابطه اختیار و اخلاق

در آنچه عمل اخلاقی خوانده می شود، تعهد نقش بنیادی دارد و البته تعهد بدون نوعی التزام معنی معقول و محصلی ندارد. نمی توان از التزام سخن به میان آورد ولی از معنی ضرورت صرف نظر کرد. کسی که به احکام اخلاقی تعهد و التزام دارد در واقع به عنوان یک امر ضروری به انجام کارهای اخلاقی مبادرت می کند و آن کار اخلاقی را از روی اختیار به سرانجام می رساند. به عبارت دیگر می توان گفت التزام درونی و اختیار بیرونی است که به کارهای انسان در عالم اخلاق شکل می دهد.

این سخن در مورد اعمال دینی و کارهای مذهبی انسان نیز صادق است. پیروان ادیان نسبت به اصول و احکام آیین و دینی که از آن پیروی می کنند در درون تعهد و التزام دارند و در بیرون با اختیار کارهای مذهبی انجام می دهند. در اینجا ممکن است گفته شود درست است که تعهد و التزام در اخلاق و دین نقش بنیادی و تعیین کننده دارند ولی ضرورت در آنها نیست و انسان می تواند تعهد و التزام خود را از آنچه نسبت به آن متعهد و ملتزم است، بردارد و بدون تعهد و التزام زندگی کند.

در پاسخ به این سخن باید گفت تعهد و التزام براساس نوعی باور و اعتقاد پیدا می شود و در باور واقعی و اعتقاد حقیقی، اختیار جایگاه چندانی ندارد. در مقدمات باور و شرایط حصول اعتقاد ممکن است اختیار دخالت داشته باشد و نقش ایفا کند ولی در آنچه به هویت باور مربوط می گردد، اختیار نقش ندارد و کسی نمی تواند با اختیار عقیده خود را نابود کند یا آن را تغییر دهد. زیرا اختیار از باور و اعتقاد ناشی می شود و ثمره شجره عقیده شناخته می شود.