شناخت‌شناسی مقدم است یا جهان‌شناسی؟

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و دوم مرداد ۱۳۹۵

موضوع برنامه: شناخت شناسی مقدم است یا جهان شناسی

عنوان فصل: بررسی کتاب من و جز من

مدت زمان برنامه: ۴۷ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۴۹ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۸ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

شناخت شناسی مقدم است یا جهان شناسی

عده‌ای چنین می‌اندیشند که انسان به واسطه اینکه اشیای موجود در جهان را می‌شناسد، می‌تواند به شناختن خود دست یابد. در نظر این اشخاص اگر کسی به چیزی بیرون از خود آگاهی نداشته باشد، خود را نیز نمی‌یابد. عده‌ای دیگر نیز برخلاف گروه اول می گویند: چون انسان خود را می‌شناسد، غیر خودش را نیز می‌شناسد.

مسئله شناخت مهمترین مساله بشر است و دنیای امروز هم به شناخت‌شناسی می‌پردازد. یعنی اگر می‌خواهیم که جهان را بشناسیم باید «شناختن» را بشناسیم. بعد از کانت در دنیای غرب مُد شده است (که به شناخت‌شناسی روی بیاورند) در حالی که حکمای اسلامی در قرن‌های قبل این مساله را مطرح کرده و به آن پرداخته‌اند.

انسان، انسان است به شناخت؛ هر انسانی یک جهانی دارد، که جهان هر انسان، تصورات او از جهان است؛ آیا انسان بیش از تصورات خود درباره جهان می‌تواند بیاندیشد؟ خیر.

از طرف دیگر، موجودی که جهان را «نشناسد» جهان نیز «ندارد» اگرچه در جهان هم زندگی کند اما جهان ندارد. برای شناخت جهان، آیا ابتدا باید جهان را بشناسیم و بیرون از «خود» را؟ و چون بیرون را می‌شناسیم پس آنگاه خود را بشناسیم؟ این همان دیدگاه اول است. دیدگاه دیگر این است که تا از خود شناخت نداشته باشی، جهان را نیز نمی‌شناسی.