آنچه او هم نوست و هم کهن است

مشخصات فایل برنامه معرفت هجدهم مهر ۱۳۹۳

موضوع برنامه: آنچه او هم نوست و هم کهن است / سخن است و در این سخن، سخن است

عنوان فصل: شرح اشعار نظامی گنجوی

مدت زمان برنامه: ۴۵ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۳۴ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۹ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

آنچه او هم نوست و هم کهن است     سخن است و در این سخن، سخن است

ز آفرینش نزاد مادر کن                 هیچ فرزند خوبتر ز سخن

تا نگویی سخنوران مردند             سر به آب سخن فرو بردند

چون بری نام هرکرا خواهی           سر برآرد ز آب چون ماهی

سخنی کو چو روح بی عیب است    خازن گنج خانه غیب است

بهترین چیزی که می شود در وصف سخن گفت همین وصفی است که جناب حکیم نظامی فرموده است. چگونه می شود که سخن، هم نو است و هم کهنه. اگر چیزی نو است، کهنه نیست و اگر کهنه است نو نیست. اما سخن می تواند هم نو باشد و هم کهنه باشد. نو بودن و کهنگی سخن، به آن معنی است که آن را القا می کند. اگر سخنی ده هزار سال پیش گفته شده باشد، ولی سخنی خوب و معنی دار باشد، اکنون که آن سخن ادا می شود نو است. سخن معنی دار همیشه نو است و هیچ گاه کهنه نمی شود. اما اگر سخن بی معنی و نا مربوط باشد، هم اکنون هم اگر گفته شود، کهنه است. بسیاری سخن ها همین که از دهان خارج می شود، کهنه است و بسیاری دیگر میلیارد ها سال هم از آن عبور کند، هم چنان نو باقی می ماند. و هیچ موجودی این خصلت را ندارد. نه تنها سخن خوب، خودش نو است بلکه با سخن خوب، جهان نو می شود. عالم نو می شود.

اولین کلام که هستی آفرینش مرهون آن کلمه است، کلمه خداوند است. (کلمه کُن) مخزن سخن، جهان غیب و مکمن غیب است. مکمنی غیبی که (کُنت کنزاً مخفیّاً) خداوند در سخن اش ظاهر شد. و برای انبیا در سخن ظاهر شد. عالم، سخن خداوند است.

فانی آن شد که نقش خویش نخواند     هرکه این نقش خواند باقی ماند

هر کسی که نداند مقصودش از حیات چیست و اصلا چرا به این دنیا آمده است و از کارگاه هستی نقش مقصود را نخوانده باشد، چه نقشی در زندگی ایفا کرده است؟ {کأن لم یکُن شیئاً مذکوراً}

وانکسان کز وجود بی خبرند         زین درآیند وزان دگر گذرند

مثل یک کاروانسرا می آیند و می روند و اصلا نمی دانند که چرا آمدند و رفتند! از خودش نپرسید که چرا آمدم، چه خواهم کرد و کجا خواهم رفت. این سه پرسش، اساسی ترین سوال است. اگر این سه پرسش را پاسخ دهد یعنی نقش خود را ایفا نموده است. آیا زندگی برای زندگی است یا زندگی برای مقصد اعلی است؟ زنده ام که زنده ام یا زنده ام که به مقصدی برسم؟ آمده ام که آمده باشم یا آمده ام که نقشی برای کارگاه هستی بسایم؟