معنای عرفان عقلی در نظر ابن‌سینا

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و یکم فروردین ۱۳۸۸

موضوع برنامه: معنای عرفان عقلی در نظر ابن‌سینا

عنوان فصل: هستی‌شناسی فلسفی

مدت زمان برنامه: ۴۵ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۳ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۶ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

معنای عرفان عقلی در نظر ابن‌سینا

هم تصورات بدیهی داریم و هم تصدیقات بدیهی. تصدیق بدیهی مانند این که: کل از جزء بزرگتر است؛ یا یک، نصف دو تا است؛ و امثال ذالک. این ها تصدیقات بدیهی هستند. تصور بدیهی هم یعنی آن چیزی که بدون هر واسطه ای، در ذهن تحقّق پیدا می کند. مثلاً تصور انسان از هستی – هر انسانی از هستی تصور دارد  مبتنی بر چیز دیگری نیست؛ یعنی لازم نیست قبلاً شما چیز دیگری را بدانید تا هستی را بدانید. البته ممکن است شما بگویید که: نه! مثلاً من اول این میز را دیدم و بعداً متوجه هستی آن شدم. ولی باید توجه داشت که میز بودن میز، اول نیست و هستی میز، بعد از آن؛ بلکه اول هستی است و بعداً میز است.

نمی توان گفت که میز بودن میز، قبل از هستی میز است. اگر هستی نبود، میز بودن هم معنی نداشت. این عبارت اخری همان تعبیر صدرالمتألّهین است که گفت: وجود بر ماهیت تقدم دارد. بیرون از هستی، چیزی متصور نیست. چیزی بیرون از هستی این شیء و آن شیء قابل تصور است، اما اصل هستی، بیرون ندارد. پس اگر اصل هستی، بیرون ندارد، فرض نیستی هم در آن راه ندارد. ما به این ضرورت، «ضرورت ازلی» می گوییم.

شیخ از «عرفان عقلی» صحبت می کند، دارد در معنی عقل توسعه می دهد. این عقل که شیخ الرئیس از آن سخن می گوید، دیگر الان عقل ریاضی و یا عقل تجربی نیست. نه اینکه من با عقل ریاضی مخالف باشم؛ هرگز! عقل ریاضی، بسیار محکم و معتبر است. عقل اقتصادی و عقل تجربی و عقل سیاسی و عقل تکنیکی هم مهم است؛ اینها هر کدام در جای خودشان مهم هستند اما در اینجا که شیخ از عقل عرفانی سخن می گوید و شما نیز به سخن شیخ اشاره کردید، این عقل، بالاتر از عقولی است که ما در روزمره با آن روبرو هستیم. عقل ریاضی تنها یکی از شئون عقل محسوب می شود.