در نگر تا که آفرید ترا / از برای چه برگزید ترا

مشخصات فایل برنامه معرفت نوزدهم آذرماه ۱۳۹۵

موضوع برنامه: در نگر تا که آفرید ترا  / از برای چه برگزید ترا

عنوان فصل: شرح اشعار سنایی غزنوی

مدت زمان برنامه: ۴۷ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۰۸ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۲۰ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

در نگر تا که آفرید ترا             از برای چه برگزید ترا

خاک بودی ترا مکرم کرد        زان پست جلوهٔ دو عالم کرد

از همه مهتر آفرید ترا             هر چه هست از همه گزید ترا

در نظر از همه لطیف‌تری         صفت از همه شریف‌تری

گوهر مردمی شعار تو کرد       کرم و لطف خود نثار تو کرد

باطنت را به لطف خود پرورد      ظاهرت قبلهٔ ملایک کرد

شعر با فلسفه ارتباط دارد و کجا هست که فلسفه نباشد. این بیت دو مطلب فلسفی را بیان کرده است، در نگریستن یعنی نظر کردن تامل و تفکر در اینکه آفریدگار تو کیست؛ این یک سوال ماهوی است. یعنی علت فاعلی چیست و در مصرع دوم علت غایی را پرسیده است. هر چیزی دو علت وجودی بنیادی دارد که عبارت است از علت فاعلی و علت غایی در واقع هر عملی فاعل و غایتی دارد (از چه و برای چه) اما کدامیک از این دو مهم تر است فاعل یا غایت؟

اکثر حکما غایت را مهمتر از فاعل می دانند به دلیل اینکه هر انسان عاقل وقتی مبادرت به انجام کاری می کند می داند برای چه منظوری انجام می دهد در غیر اینصورت سفیه است. پس غایت مهم تر است چرا که اگر منظور نبود فاعل دست به این کار نمی زد. چیزی خود به خود به وجود نمی آید. (أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ) مولوی نیز می گوید:

گر نبودی میل و امید ثمر        کی نشاندی باغبان بیخ شجر