ز خاک آفریدت خداوند پاک / پس ای بنده افتادگی کن چو خاک

مشخصات فایل برنامه معرفت هجدهم فروردین ۱۳۹۱

موضوع برنامه: ز خاک آفریدت خداوند پاک / پس ای بنده افتادگی کن چو خاک

عنوان این فصل: شرح اشعار سعدی شیرازی

مدت زمان برنامه: ۴۳ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۹ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۲۰ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

بررسی یک مساله اخلاقی در بوستان سعدی

ز خاک آفریدت خداوند پاک           پس ای بنده افتادگی کن چو خاک

حریص و جهان سوز و سرکش مباش          ز خاک آفریدندت آتش مباش

چو گردن کشید آتش هولناک             به بیچارگی تن بینداخت خاک

چو آن سرفرازی نمود، این کمی          ازان دیو کردند، از این آدمی

در آفریده شدن انسان از خاک، رمزی نهفته است. اصلا بحث آفرینش، بحث بسیار مهمی است که اصلا آفرینش چگونه انجام شد؟ اولین مخلوق عقل است و عقل در انسان است. پس اگر ذات انسان، عقل است و عقل اولین مخلوق است؛ آنگاه چگونه «خاک» اول است؟

اما سعدی اکنون در مقام بیان این مسائل نیست بلکه مساله اخلاقی مطرح می‌کند و روی «خاک» انگشت گذاشته است. یعنی حالا که از خاک آفریده شدی، افتادگی کن و صفت خاک داشته باش. اگر تو از خاک آفریده شده‌ای چرا اصل خودت را فراموش می‌کنی؟ خاک کجاست؟ زیر پاست. بالای سر نیست.

عقل هم متواضع است. انسان حتی اگر از عقل هم آفریده شده بود و البته اولین مخلوق نیز «عقل» است، باز هم متواضع بود. چون عقل در عین علوّ و بالایی متواضع است. خاک خودش پایین است اما عقل «متواضع» است.

خاک به ذات خود پاک است و اصلا طبیعت «پاک» است و این ما (انسان‌ها) هستیم که ناپاکی ایجاد می‌کنیم. هم «خاک» پاک و پاک کننده است و هم «آب» پاک و پاک کننده است و هم «هوا» پاک است.