کلام ماتریدی

ابومنصور ماتریدی (نام کامل: محمد بن محمد بن محمود أبو منصور الماتریدی السمرقندی الحنفی) (تاریخ مرگ: سال ۳۳۳ هجری قمری) موسس فرقهٔ ماتریدیه، متکلم، فقیه و مفسر قرآن ایرانی مسلمان بود. او که در ماترید از نواحی سمرقند در ماوراءالنهر به دنیا آمد، خداشناسی اسلامی و علم کلام را نزد استادانی چون ابوبکر احمد جوزجانی، ابونصر احمد بن عباس عیاضی (مهم‌ترین استادش)، نصیر بن یحیی بلخی و محمد بن مقاتل رازی آموخت. ابومنصور ماتریدی در زمینه‌های تفسیر، فقه و به خصوص کلام از صاحب نظران محسوب می‌شود. تأسیس فرقهٔ کلامی ماتریدیه، پرورش شاگردان صاحب نظر و به جای گذاشتن آثار فراوان، از نکات قابل ذکر درباره ماتریدی است. آنچه در اینجا مطالعه خواهید نمود مقاله ای است که «دکتر ابراهیمی دینانی» در سالهای دور، مقاله ای تحت عنوان «کلام ماتریدی» نگاشته اند و به بررسی سیر فکری این متکلّم اسلامی پرداخته اند.

مقاله «کلام ماتریدی» در بیست صفحه به صورت PDF برای اعضای «محقق/پژوهشگر» در فیلسوف یار قابل دریافت است

اهمیت کلام ماتریدی

درباره علم کلام و اهمیت آن بحثهای زیادی می توان مطرح کرد. شاید در علوم دینی با همه انتقادهایی که فقها و فلاسفه یا اهل حدیث و حتی متکلمی مانند غزالی از علم کلام داشته اند، باز از اهمیت خاص خود برخوردار است. به هر حال اگر ادیان آسمانی بخواهند مطرح باشند، بدون کلام گویا نمی توانند استواری کنند. حال نمی دانم چگونه می توان دین داشت و آن را مطرح کرد و در جوامع بشری گسترش داد. گویا بدون علم کلام کاری نا ممکن خواهد بود. به هر قصد این جستار سخن گفتن درباره اهمیت علم کلام نیست، اما به دلیل ارتباط آن با بحث، قدری نیز بدان پرداخته خواهد شد.

پس از وفات پیامبر بزرگ، نوعی کلام با خود به همراه داشته اند. کلام یهودی از فیلون آغاز می شود و تا اسپینوزا –که هر دو از متکلّمین بزرگ هستند- ادامه می یابد. همچنین کلام مسیحیت نیز با گستره ای که دارد، کلام زردشتی و دیگر ادیان، هر یک در سطحی گسترده در این زمینه فعالیت دارند. در اسلام نیز مباحث کلامی از نمودی گسترده به اندازه چهارده قرن دارد. پس از وفات خاتم پیامبران مسائل کلامی نخست به صورت سیاسی مطرح شد و علل طرح آنها برخورد اقوام و ملل با هم بود.