همه شناخت ما از خود حداکثر یک صفت است

مشخصات فایل برنامه معرفت شانزدهم تیرماه ۱۳۹۶

موضوع برنامه: همه شناخت ما حداکثر یک صفت است

عنوان فصل: بررسی کتاب فراز و فرود فکر فلسفی

مدت زمان برنامه: ۴۵ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۱۱ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۱۹ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

در روزگار کنونی، خطر واقع شدن در بحران هویت، بیش از زمان گذشته، انسان را تهدید می‌کند. زیرا در این عصر است که انسان حتی در شکم مادر و پس از مرگ، معاینه و بررسی می‌شود و با عکس‌برداری از استخوان‌های او در معرض آزمایش قرار می‌گیرد. خودآگاهی و توجه به ذات، تنها راهی است که انسان با طی کردن آن می‌تواند از فروافتادن در بحران هویت و از خودبیگانگی رهایی یابد. بحران هویت یا از خودبیگانگی، از آنجا سرچشمه می‌گیرد که انسان به گونه‌ای درباره خود می‌اندیشد که آنچه به آن می‌رسد و خود را براساس آن می‌شناسد، در واقع با ذات او منطبق نیست. در این عدم انطباق، انسان ذات خود را به گونه‌ای می‌شناسد که ذات او نیست و در این هنگام، موجود دیگری را به جای خود می‌نشاند و خود را در قالب آن موجود دیگر مورد شناسایی قرار می‌دهد.

همه شناخت ما حداکثر یک صفت است

مشکل بزرگ در این باب، آن است که آنچه انسان درباره امور جهان و حتی درباره خود می‌داند، یک پدیده و یا حداکثر یک صفت به شمار می‌آید. در این صورت، هنگامی که انسان خود را در قالب صفت می‌شناسد، صفت را به جای موصوف می نشاند و به جای این که موصوف را مورد شناسایی قرار دهد، صفت را می‌شناسد. اما آیا شناختن صفت، همان شناختن ذات است؟ مادام که بشر می‌کوشد از مسیر شناختن مفهوم خود، به خود دست یابد، ناچار از مرحله شناختن صفت، فراتر نخواهد رفت. زیرا مفهوم ذات، صفت ذات است و شناخت مفهوم ذات به عنوان صفت ذات، نمی‌تواند رسیدن به ذات بوده باشد.

به طور کلی می‌توان گفت: پدیدارشناسی و دست یافتن به پدیده‌ها غیر از آن چیزی است که درک و دریافت ذات خوانده می‌شود. همان گونه که بارها یادآور شدیم، ادراک انسان نسبت به ذات خود جز از طریق حضور، امکان پذیر نیست و درک حضور نیز بدون حضور هرگز میسر نمی‌گردد. شاعر عارف، حافظ شیرین سخن به همین مسئله اشاره کرده و می‌گوید:

حضوری گرهمی خواهی از او غایب مشو حافظ

متی ما تلق من تهوی دع الدنیا و أهملها

متن برگرفته از صفحه ۶۱ و ۶۲ کتاب فراز و فرود فکر فلسفی نوشته دکتر دینانی