بررسی مساله فاعلیت و قابلیت

مشخصات فایل برنامه معرفت بیست و هفتم مرداد ۱۳۹۶

موضوع برنامه: بررسی فاعلیت و قابلیت در توحید

عنوان فصل: بررسی کتاب از محسوس تا معقول

مدت زمان برنامه: ۴۹ دقیقه

حجم فایل ویدئویی: ۱۲۲ مگابایت (MP4)

حجم فایل صوتی: ۲۰ مگابایت (MP3)

مختصری از متن برنامه:

بررسی فاعلیت و قابلیت در توحید

هر کجا فاعل هست، قابل نیز تحقق دارد. زیرا بدون نوعی از قبول، فعل تحقق پیدا نمی‌کند. کسی نمی‌تواند به وجود فعل در این عالم باور نداشته باشد و کسی که در وجود فعل تردید ندارد، ناچار باید به وجود قبول نیز اعتراف نماید. البته ممکن است یک موجود از یک جهت «فاعل» و از جهت دیگر «قابل» شناخته شود؛ ولی این دوگانگی فعل و قبول در موجودات از سوی فاعلیت به مرحله‌ای می‌رسد که تنها فاعل است و جهت قبول و انفعال در آن نیست و از سوی قابلیت به جایی می‌رسد که تنها قابل است و هیچ گونه فعلی از آن صادر نمی‌شود.

چگونه می‌توان از دو جنبه فاعلیت و قابلیت در موجودات سخن گفت، در حالی که برخی از موجودات بسیط بوده و آنچه بسیط شناخته می‌شود، دارای تعدد جهت نیست و فاعلیت و قابلیت که دو جهت مختلف شناخته می‌شوند در آن تحقق پیدا نمی‌کنند؟

در پاسخ به این پرسش گفته می‌شود: در بسیطِ محض، تعددِ جهت نیست و فاعل همان است که قابل نیز شناخته می‌شود. به عبارت دیگر: بسیطِ صرف، همان چیزی است که عبارتِ «از آن» و «در آن» یک شیئ به شمار می‌آید و هیچ‌گونه کثرت در آن راه ندارد.

وقتی می‌گوییم در بسیطِ محض، دو عبارت «از آن» و «در آن» یک چیز شناخته می‌شوند، منظور این است که قابل بودن آن، همان فاعل بودن است و از همان جهت که فاعل است، قابل نیز شناخته می‌شود. در بسیطِ محض نه تنها فاعل و قابل واحد و یگانه‌اند بلکه عالم و معلوم نیز تعدد ندارند.