دوره آموزش منطق

میانه روی در نظر دقیق فلسفی

ماجرای من و معشوق مرا پایان نیست    آنچه آغاز ندارد نپذیرد انجام

حافظ در این بیت، به ماجرای عشق و محبت اشاره کرده و معتقد است «عشق» آغاز و پایان ندارد. در نظر او، هستی عینِ محبت است و به حکم اینکه هستی آغاز و پایان ندارد، محبت نیز بدون آغاز و پایان است. ما اگر از اصل هستی صرف نظر کنیم، به روشنی در می یابیم که هرآنچه به هستی وابستگی دارد و موجود شناخته می شود، اول و آخر دارد و محدود به شمار می آید.

در اینجا باید یادآور شویم که اول بودن، غیر از اول داشتن است. چنانکه که آخر بودن نیز غیر از آخر داشتن، است. هستی صرف، هم اول است و هم آخر است و به همین دلیل که هم اول است و هم آخر، نه اول دارد و نه آخر خواهد داشت. به این ترتیب، هر موجودی از موجودات، اول و آخر دارد و محدود به شمار می آید و آنچه از محدود بودن و اول و آخر داشتن، منزه و مبرا است، جز هستی صرف و حقیقت محض چیز دیگری نیست.

مطالب مشابه

اینکه به این مساله می رسیم که هر آنچه اول و آخر دارد، ناچار دارای وسط و میانه است؛ اما آنچه میانه اول ها و آخرها شناخته می شود، یکسان و یکنواخت نیست. آنچه میان اول ها و آخرها به شمار می آید، گاهی مقدار است و گاهی عدد. البته مواردی نیز وجود دارد که میان اول و آخر، مقدار یا عدد نیست بلکه چیزی است که تنها می توان به عنوان معنی از آن سخن به میان آورد.

میانه روی در نظر فلسفه

وقتی از مقدار میان اول و آخر، سخن می گوییم، می توانیم به وجود زمان اشاره کنیم که همواره متوسط است و از اندازه خبر می دهد. زمان، هرگز اول نیست. زیرا هر لحظه ای از زمان که برای اول بودن در نظر گرفته  شود، می توان از لحظه دیگری قبل از آن سخن به میان آورد. به همین دلیل، زمان، آخر هم نیست. زیرا هر لحظه ای که برای آخر بودن آن در نظر آید، می توان لحظه دیگری برای آن در نظر گرفت که بعد از آن خواهد بود.

بنابراین، وجود زمان به حکم اینکه اول و آخر نیست، همواره متوسط است و اگر زمان همیشه یک امر میانی به شمار می آید، همه اموری که در زمان تحقق پیدا می کنند نیز میانی و متوسط شناخته می شوند. چگونه می توان به چیزی در جهان دست یافت که آن متوسط و میانی نبوده باشد؟ البته آنچه متوسط شناخته می شود، همواره به اول و آخر وابسته است و بدون اول و آخر هرگز نمی توان از یک امر متوسط سخن به میان آورد.

با توجه به آنچه گذشت، می توان گفت: هر انسانی که به این مساله آگاهی داشته باشد، همیشه خودش را متوسط و در میان می بیند و کسی که از روی آگاهی خود را همواره در میان می بیند، پیوسته به این مساله نیز می اندیشد که آغاز او چیست؟ و انجام او کدام است؟ هر چیزی که در میان است، به زبان حال و قال، از اول و آخر خود خبر می دهد، ولی انسان به حکم اینکه به واسطه متوسط بودن و در میان بودن خود، از اول و آخر داشتن خود، خبر می دهد، همواره می کوشد تا به حقیقت آنچه اول و آخر خوانده می شود نیز آگاهی پیدا کند. طرح مساله مبدا و معاد نیز از همین آگاهی ناشی می شود و آنچه سرشت و سرنوشت خوانده می شود نیز با این مساله بی ارتباط نیست.

Rate this post

کانال تلگرام دکتر دینانی

یک دیدگاه

  1. باسلام و ارزوی سلامتی طول عمرباعزت وسربلندی و عاقبت بخیری برای استادعالیقدرمان و همچنین برای شماکه زحمت فراوانی دراین زمینه متحمل میگردید، لطفابفرماییدفایل صوتی برنامه معرفت مربوط به هفته ٩۵/٨/٢١ رانیزدرتلگرام ارسال نمایند. باتشکروقدردانی فراوان ازهمه زحمات شما

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا